Ես չեմ ուզում խօսել Հայաստանի մասին, մենք առանձին երկիր ենք, ես խօսում եմ Արցախի մասին, Արցախը չի ուզում լինել Ադրբեջանի կազմում․
Ռուբէն Վարդանեան
Արցախի Հանրապետութեան պետական նախարար Ռուբէն Վարդանեանը հարցազրոյց է տւել BBC-ի Hard Talk ծրագրին․
Սթիւէն Սակուր — Պարոն Վարդանեան, միգուցէ մեր HardTalk-ի լսարանը շատ բան չգիտի Լեռնային Ղարաբաղի մասին, սակայն Դուք պետական նախարար էք մօտ 120000 բնակչութիւն ունեցող մի փոքրիկ տարածքում եւ հէնց հիմա գտնւում էք հրատապ ճգնաժամի մէջ, քանի որ դէպի Հայաստան տանող ձեր ցամաքային ճանապարհը ներկայումս շրջափակւած է։ Ինչպիսի՞ն է այսօր ձեր տարածքում ապրող մարդկանց իրավիճակը:
Ռուբէն Վարդանեան — Նախ ուզում եմ շնորհակալութիւն յայտնել այս հարցազրոյցի համար։ Շատ կարեւոր է, որ աշխարհն իմանայ, թէ ինչ է կատարւում շրջափակւած երկրում եւ այն մասին, որ հազարամեակներ շարունակ իր հայրենիքում ապրող 120000 մարդ վերջին 35 տարիներին պայքարում է սեփական անկախութեան համար: Դեկտեմբերի 12-ից ադրբեջանական «էկոակտիւիստները» փակել են Ճանապարհը եւ Ադրբեջանի աջակցութեամբ յայտարարում են, որ հիմա վերահսկում են ճանապարհը։ Ներկայումս Կարմիր խաչի եւ ռուս խաղաղապահների օգնութիւնից բացի մենք ոչինչ չենք ստանում. այստեղ ունենք 30000 երեխայ, ձմեռ է, էլեկտրաէներգիան սահմանափակ է, հիմնականում գազ չկայ։ Առանց Կարմիր խաչի եւ ռուս խաղաղապահների օգնութեան՝ սննդամթերք, դեղորայք եւ բենզին մուտք չի գործում մեր տարածք։
Սթիւէն Սակուր — Այսպիսով, Կարմիր խաչը հետեւում է, որ որոշ դեղամիջոցներ մատակարարւեն, բայց ես նկատեցի, որ ներդրել էք կտրոնային համակարգ, որով տրամադրւում է շաքարաւազ, մակարոնեղէն, բրինձ, ձէթ, բայց տպաւորութիւն է, որ եթէ այդպէս շարունակւի, ձեր տարածքը երկար ժամանակ չի կարող գոյատեւել, այդպէս չէ՞: Մարդիկ տառապելու են, եւ դա չի կարող շարունակւել։
Ռուբէն Վարդանեան — Նախ եւ առաջ Կարմիր խաչը միայն մէկ կամ երկու բեռնատար ունի, նրանք եւ ռուս խաղապահները դեղորայքի կամ սննդի շատ սահմանափակ քանակութիւն կարող են բերել։ Յետոյ, դուք լաւ չէք պատկերացնում, թէ Արցախի հայերը որքան ուժեղ են։ Մենք հազարաւոր տարիներ այստեղ ենք ապրում եւ շատ վճռական ենք տրամադրւած մնալու մեր հայրենիքում։ Ինչպէս ասացի, 35 տարի է, ինչ այս կռիւը շարունակւում է, եւ մենք պաշտպանում ենք մեր տարածքը եւ հաւատում ենք մեր արժէքներին: Չնայած բոլոր դժւարութիւններին, որոնց մենք բախւում ենք, հաւատում եմ, որ ժողովուրդը ամուր կը կանգնի եւ նւիրւած կը մնայ սեփական հայրենիքին։
Սթիւէն Սակուր — Դուք հէնց նոր ձեր տարածքն անւանեցիք Արցախ, պէտք է պարզաբանեմ, որ մինչ Դուք այն անւանում էք Արցախ, Ադրբեջանի կառավարութիւնը ինչպէս նաեւ միջազգային հանրութիւնը այն անւանում են Լեռնային Ղարաբաղ, ուստի պարզապէս ուզում եմ յստակեցնել դա: Ինձ ամենաշատը շփոթեցնում է այն, որ Դուք ունէք մօտ 2000 ռուս զինւորականներ՝ խաղաղապահներ ձեր տարածքում։ Հիմա, ինչու՞ նրանք չեն բացում ճանապարհը, որպէսզի մատակարարումները տեղ հասնեն:
Ռուբէն Վարդանեան — Մինչ այս հարցին պատասխանելը, ուզում եմ ասել, որ եթէ նայէք 80-ականների Ադրբեջանի Խորհրդային Հանրապետութեան պատմութեան դասագրքերը, ապա նոյն Արցախ անունը յիշատակւում է որպէս հայկական տարածք։ Ես ոչ մի նոր բան չեմ ասում, սա արդէն կար խորհրդային տարիներին՝ ադրբեջանական դպրոցական պատմութեան գրքերում։ Իսկ հիմա վերադառնանք Ձեր հարցին:
Առաջին հերթին մարդիկ պէտք է հասկանան, որ ընդամէնը 2000 խաղաղապահ կայ, եւ նրանք ունեն զէնք օգտագործելու շատ սահմանափակ մանդատ, եւ ճանապարհը փակել են ֆորմալ առումով «էկոակտիւիստները», որոնք քաղաքացիական անձինք են։ Առանց պատրանքների, զինւորների քանակը քիչ է, նրանք միայն թեթեւ զէնք ունեն, եւ կրակելու իրաւունք չունեն։ Ահա ինչու, ցանկացած խաղաղապահի դէպքում միշտ շատ դժւար է միջամտել երկու կողմերի միջեւ, եթէ հակամարտութիւնը շարունակւում է։
Սթիւէն Սակուր — Բայց ճշմարտութիւնն այն է, պարոն Վարդանեան, որ Վլադիմիր Պուտինն այս պահին աւելի մեծ խնդիրներ ունի: Ուկրայինա ներխուժումը յանգեցրել է պատերազմի, որը սպառում է Մոսկւայի ռեսուրսները, եւ վերջին բանը, որ Պուտինը, անկեղծ ասած, ուզում է անել, ներքաշւելն է Լեռնային Ղարաբաղում հակամարտութեան մէջ: Սա է ճշմարտութիւնը։ Սա Ձեզ շատ աւելի խոցելի է դարձնում, այդպէս չէ՞։ Քանի որ Ռուսաստանի աջակցութիւնը չի երեւում:
Ռուբէն Վարդանեան — Նախ ես չգիտեմ, թէ ինչ է կատարւում Ռուսաստանի որոշումների կայացման դաշտում, բայց մենք սահմանափակում ունենք 2020 թւականի նոյեմբերի 9-ին Ադրբեջան-Հայաստան-Ռուսաստան ստորագրած փաստաթղթով, որով ադրբեջանական կողմից սահմանափակւել էր զինւորների թւաքանակը, այդ պատճառով ես չգիտեմ ինչի մասին էք խօսում, ուղարկել են, չեն ուղարկել, բայց մենք հետեւում ենք մեր ստորագրած փաստաթղթին, որն այսօր Ադրբեջանն ամբողջութեամբ խախտում է։ Որովհետեւ նրանք երաշխաւորել են բաց ճանապարհ Արցախում ապրող հայերի համար առանց որեւէ վերահսկողութեան, եւ այժմ դա լիովին խախտում են։
Սթիւէն Սակուր — Այո, ես հասկանում եմ, որ թիւրըմբռնում է եղել, որը ներառել է Հայաստանի կառավարութիւնը, Ադրբեջանի կառավարութիւնը, բայց ինձ համար հետաքրքիրն այն է, որ Հայաստանի կառավարութիւնը՝ վարչապետ Նիկոլ Փաշինեանի գլխաւորութեամբ, հիմա խիստ քննադատում է Մոսկւային՝ ասելով, որ ռուս խաղաղապահները ձախողում են իրենց պարտականութիւնները: Բայց հետաքրքիր է, որ Դուք շատ աւելի քիչ էք քննադատում Մոսկւային, ինչո՞ւ:
Ռուբէն Վարդանեան — Գիտէք, ես Ձեզ խորհուրդ եմ տալիս գալ այստեղ եւ կը հասկանաք, թէ որքան կարեւոր է, երբ շրջապատւած էք 10 միլիոնանոց պետութիւնով, որն ունի մեծ փողեր, շատ զէնք, եւ մենք ունենք ընդամէնը 120000 մարդ՝ 30000 երեխաներով, որոնց պէտք է պաշտպանել, եւ մենք ունենք 2000 ռուս զինւոր: Ես ուզում եմ Ձեզ այս հարցը տալ՝ պատրա՞ստ էք վարկաբեկել այն մարդկանց, ովքեր ձեզ հետ են այս իրավիճակում։
Սթիւէն Սակուր — Այո, ես Լոնդոնում եմ, Դուք Լեռնային Ղարաբաղում էք, սա ձեր իրականութիւնն է, որին պէտք է առնչւէք, եւ հէնց հիմա թւում է, որ ոչ միայն ռուսները ձեզ չեն օգնում, այլեւ ձեր յարաբերութիւնները Հայաստանի եւ, մասնաւորապէս, վարչապետ Փաշինեանի հետ գնալով աւելի վատ են դառնում։ Թւում է, թէ Երեւանում կառավարութիւնն աշխատանքային յարաբերութիւններ չունի ձեզ հետ:
Ռուբէն Վարդանեան — Ես չգիտեմ այս տեղեկատւութեան մասին, ի դէպ մեր երկրում թիւ մէկ պաշտօնատար անձը՝ նախագահը, միշտ լաւ յարաբերութիւնների մէջ է վարչապետի հետ, դրա համար էլ չգիտեմ, թէ ինչի մասին էք խօսում, եւ սա մանիպուլացիա է, որին վստահ չեմ, որ իմաստ ունի անդրադառնալ մեր զրոյցի ընթացքում:
Սթիւէն Սակուր — Կարծում եմ՝ կարեւոր է դիտարկել Ձեր անցեալը եւ ինչու էք այսօր Լեռնային Ղարաբաղում։ Դուք շատ հարուստ մարդ էք, առնւազն մէկ միլիարդ դոլար էք վաստակել Մոսկւայում բիզնես կարիերայի շնորհիւ, որը համընկաւ Վլադիմիր Պուտինի վերելքի հետ։ Սրանից պարզ է դառնում, որ Դուք երկուսով բաւականին մօտ էք: Ինչու՞ անցած տարի որոշեցիք հրաժարւել Ռուսաստանի քաղաքացիութիւնից, որը պահանջում է Պուտինի յատուկ թոյլտւութիւնը, հեռացաք Ռուսաստանից եւ որոշեցիք ապրել Լեռնային Ղարաբաղում։ Ինչու՞ արեցիք դա։
Ռուբէն Վարդանեան — Նախ եւ առաջ, ես սկսել եմ իմ բիզնեսը 1991 թւականին ամերիկեան ներդրողների 35,000 դոլարով՝ կառուցելով տարածաշրջանի լաւագոյն ներդրումային բանկը եւ Ռուսաստան բերելով բազմաթիւ ներդրողների եւ խոշորագոյն ընկերութիւնների: Ես բիզնեսով եմ զբաղւել Անգլիայում, ԱՄՆ-ում։ Ես տարբեր ընկերութիւնների խորհրդի անդամ եմ 30 երկրներում, բարեգործական եւ սոցիալական ծրագրեր եմ իրականացրել շատ վայրերում։ Ուստի կարծում եմ՝ Ձեր եզրակացութիւնը Վլադիմիր Պուտինի հետ իմ մտերմութեան մասին ճիշտ չէ, քանի որ ես աշխատել եմ իշխանութեան մաս կազմող եւ մասնաւոր հատւածում աշխատող շատ մարդկանց հետ շատ տարբեր երկրներում եւ այդ է պատճառը, որ․․․․
Սթիւէն Սակուր — Գիտէք, որ OCCRP-ը եւ Նաւալնի հակակոռուպցիոն հիմնադրամը երկուսն էլ մեղադրել են Ձեզ, այսպէս ասենք, նախկինում կասկածելի բիզնեսով զբաղւելու մէջ: Ձեզ երբէք մեղադրանք չի առաջադրւել որեւէ բանի համար, այդուհանդերձ, կան պնդումներ, թէ Դուք եղել էք օլիգարխիկ համակարգի մաս, որը վերահսկել է Վլադիմիր Պուտինը, եւ դա մասամբ բացատրում է Ձեր մեծ հարստութիւնը:
Ռուբէն Վարդանեան — Տեսէք, 4 տարի առաջ այս հրապարակումը եղաւ, եւ ես չորս տարի շարունակել եմ մնալ եւ պաշտօնավարել բազմաթիւ միջազգային կազմակերպութիւններում, ինչը հաստատում է, որ ճշմարտութիւնն իմացող մարդիկ, ինձ անձամբ ճանաչող մարդիկ հասկանում են, թէ ինչ են նշանակում առանց որեւէ ապացոյցի այդ բոլոր պնդումները, որովհետեւ ոչ մի իրաւական գործ ոչ մի երկրում երբեւէ տեղի չի ունեցել:
Շարունակւող մեղադրանքներ կան թագաւոր Չարլզի մասին, Ջորջ Քլունիի մասին եւ իմ այլ գործընկերների եւ ընկերների մասին, ովքեր աշխատել են ինձ հետ տարբեր նախագծերում, ինչպէս օրինակ Սինգապուրի վարչապետ Լի Կուան Իւն եւ շատ այլ մարդիկ, որոնց ես պատիւ եմ ունեցել ճանաչելու եւ նրանց հետ աշխատելու: Եւ դա է պատճառը, որ ամենայն յարգանքով լրագրողների նկատմամբ, պէտք է ասեմ, որ այդ պնդումները պարզապէս հրապարակում էին առանց որեւէ ապացոյցի, եւ երկրորդը, որ այն ֆինանսական հաստատութիւնը, որը ես ղեկավարում էի այն ժամանակ, տրիլիոն դոլարների շրջանառութիւն ունէր իր հարիւր հազարաւոր յաճախորդների հետ, եւ մեղադրել Ռուբէն Վարդանեանին ինչ-որ բան անելու համար նման էր J․P․ Morgan-ին կամ Սիթի բանկին մեղադրելուն։ Ես կարծում եմ, որ սա իսկապէս մանիպուլեացիա է, եւ Դուք եւս կրկնում էք այս տեղեկութիւնը…
Սթիւէն Սակուր — Ես պարզապէս անդրադառնում եմ գրառումներին, եւ Դուք, իհարկէ, կարող էք վիճարկել իմ ասածները։ Բայց ճշմարտութիւնն այն է, որ յատկապէս Ադրբեջանը ասում է, որ Դուք, եւ ես այստեղ մէջբերում եմ Բաքւում գտնւող քաղաքական վերլուծաբան Էլխան Շահինօղլուին, նա ասում է՝ Ռուբէն Վարդանեանը Մոսկւայի մարդն է Ղարաբաղում եւ նախագահը նախապատրաստում է, որ Լեռնային Ղարաբաղում լիակատար պատասխանատւութիւն ստանձնէք։ Դա՞ է Ձեր մտադրութիւնը:
Ռուբէն Վարդանեան — Գիտէք, ես կարծում էի, որ մեր քննարկումը լինելու է մարդու իրաւունքների, ստեղծւած իրավիճակի եւ այս աղէտի շուրջ, եւ եթէ Դուք տրւէք այս շահարկումներին, յատկապէս ադրբեջանական կողմից տարւող, մենք կարող ենք անվերջ խօսել։ Ես կը նախընտրեմ խօսել այն մասին, թէ ինչպէս է 120,000 մարդ գոյատեւում այս սարսափելի ժամանակաշրջանում քաղաքական կողմի կամ «էկոակտիւիստների» ճնշման տակ։ Ի դէպ, խորհուրդ եմ տալիս ստուգել, թէ վերջին 30 տարիների ընթացքում բնապահպանական քանի՞ բողոք է եղել Ադրբեջանում, եւ քանի՞ անգամ է Ալիեւի աւտորիտար վարչակարգը թոյլ տւել, որ ոչ թէ հայերը, այլ ադրբեջանցիները որեւէ ընդդիմադիր խօսք ասեն իր դէմ։ Մենք խօսում ենք մի բանի մասին, որն իսկապէս զարմացնում է ինձ, Դուք չէք շօշափում այն, թէ ինչ է կատարւում հիմա այստեղ եւ ինչպիսին է Ադրբեջանի պահւածքը։ Ի դէպ, այսօր Եւրոխորհրդարանը․․․
Սթիւէն Սակուր — Աւելի քան շահագրգռւած եմ խօսել այն մասին, թէ ինչ է կատարւում, բայց այն, ինչ տեղի է ունենում, ակնյայտօրէն աւելի մեծ պատկերի մաս է կազմում: Աւելի մեծ պատկերն այն է, որ այս տարածաշրջանում հակամարտութիւնը Հայաստանի եւ Ադրբեջանի միջեւ շարունակւում է արդէն շատ տասնամեակներ: Այն, ինչ մենք տեսանք 2020 թւականին, այն էր, որ ադրբեջանական զօրքերը մեծ յաղթանակ տարան, եւ դուք կորցրեցիք աւելի քան երկու երրորդն այն տարածքների, որը վերահսկում էիք մինչեւ 2020 թւականը: Դուք այժմ վերահսկում էք մի փոքր անկլաւ, որը մեկուսացւած է տնտեսական շրջափակումով, եւ ինձ թւում է, որ ձեր միակ իրատեսական տարբերակը կա՛մ Ադրբեջանի հետ քաղաքական գործարք կնքելն է, կա՛մ ժողովուրդը, Լեռնային Ղարաբաղի հայ համայնքը կորոշի, որ իրավիճակն այլեւս կայուն չէ եւ հեռանայ: Այսպիսով, ո՞րն է լինելու՝ քաղաքական գործա՞րքը, թէ՞ հեռանալը:
Ռուբէն Վարդանեան — Նախ՝ թոյլ տւէք աւարտել: Այսօր Եւրոխորհրդարանը հաստատեց նախագահ Ալիեւին ուղղւած կոշտ ուղերձով բանաձեւ, որով պահանջում է ապաշրջափակել ճանապարհը։ Ոչ միայն Ռուսաստանը, այլեւ Ֆրանսիան, Եւրոխորհրդարանը եւ ԱՄՆ-ը զարմանալիօրէն միակարծիք են այս հարցի վերաբերեալ, ինչն իսկապէս շատ առանձնայատուկ է, քանի որ մենք բոլորս գիտենք, թէ ինչպիսին են այսօր եւրոպական խոշոր երկրների եւ Ռուսաստանի յարաբերութիւնները: Երկրորդը․․․
Սթիւէն Սակուր — Պարոն Վարդանեան, եթէ անգամ շրջափակումը վերացւի, իմ հարցը մնում է այն, թէ ինչպէս կարող է Լեռնային Ղարաբաղի համայնքը երկարաժամկէտ կենսունակ լինել։ Անգամ Հայաստանի կառավարութիւնն ասում է, թէ սա այլեւս տարածքային խնդիր չէ, նրանք այլեւս Լեռնային Ղարաբաղը անկախ պետութեան կամ Հայաստանի մաս դարձնելու յաւակնութիւն չեն ներկայացնում։ Երեւանում ասում են, որ սա պարզապէս իրաւունքների հարց է, ձեր տարածքում գտնւող հայ համայնքի համար մարդու իրաւունքների եւ անվտանգութեան բանակցւած երաշխիքների հարց է։ Ամէն ինչ յուշում է, որ երկարաժամկէտ հեռանկարում դուք լինելու էք Ադրբեջանի ինքնիշխան պետութեան կազմում։ Դուք ընդունո՞ւմ էք դա:
Ռուբէն Վարդանեան — Արցախցիները դեռեւս խորհրդային շրջանում՝ 1988-ին, ասացին, որ երբեք չեն լինի Ադրբեջանի կազմում։ Նրանք պայքարում են իրենց ազատութեան համար եւ արել են բոլոր անհրաժեշտ իրաւական քայլերը:
Եւ այսօր մենք շատ պարզ հարց ենք ուղղում աշխարհին՝ ասելով. մենք ունե՞նք ինքնորոշման իրաւունք մի պետութիւնում, որը խախտում է մարդու բոլոր իրաւունքները սեփական ժողովրդի նկատմամբ: Ինչպէ՞ս կարող ենք ապրել մի երկրում, որտեղ Ադրբեջանի գոյութեան 104 տարուց 44 տարին մէկ ընտանիք է ղեկավարում երկիրը (նախ՝ Խորհրդային Միութեան կազմում, իսկ յետոյ՝ որպէս անկախ հանրապետութիւն), որտեղ ադրբեջանցին որեւէ իրաւունք չունի, հայերի մասին՝ չեմ էլ խօսում։ Ինչպէ՞ս էք պատկերացնում ազգային փոքրամասնութեան համար, ինչպէս նրանք են վերաբերւում մեզ, ցանկացած իրաւունք ստանալու, ցանկացած պաշտպանութիւն ստանալու հնարաւորութիւնը: Մեզ համար սա ուզել-չուզելու հարց չէ․ մենք ոչ մի հնարաւորութիւն չենք տեսնում: Ի դէպ, այս շրջափակման մէջ վերջին օրինակը շատ ակնյայտ էր։ Երեխաները, որոնք բաժանւած էին իրենց ընտանիքներից եւ արգելափակւած մնացել էին Հայաստանում՝ չկարողանալով վերադառնալ, վեց շաբաթ անց ռուս խաղաղապահների միջոցով փորձեցին վերադառնալ Արցախ, եւ նրանց ադրբեջանցիները կանգնեցրին, ստուգեցին, հոգեբանական ճնշման ենթարկեցին։ Այլատեացութիւնն այնքան բարձր է, այդ իսկ պատճառով․․․
Սթիւէն Սակուր — Ուզում եմ այդ մասով յստակ լինել, կը ներէք, որ ընդհատում եմ, բայց Դուք ասում էք, որ Դուք եւ, իհարկէ, անկեղծօրէն շատերն են ասում, որ հէնց հիմա Լեռնային Ղարաբաղում Դուք էք ղեկավարում, ասում էք, թէ Դուք ոչ մի կերպ պատրաստ չէ՞ք որեւէ բանակցութիւն կամ երկխօսութիւն վարել նախագահ Ալիեւի եւ Ադրբեջանի կառավարութեան հետ։
Ռուբէն Վարդանեան — Ոչ, մենք պատրաստ ենք բանակցել, եթէ ադրբեջանական կողմը հասկանայ, որ բանակցութիւնը երկու կողմի համար է։ Որովհետեւ այն, ինչ մենք ասել ենք անկախութիւն պահանջելու առաջին օրւանից, հասկանում ենք եւ ընդունում ենք, որ կողք կողքի ենք ապրելու, բայց մենք կը լինենք առանձին տարածք, առանձին պետութիւն, կը լինեն առանձին կարգեր եւ օրէնքներ, քանի որ մենք ժողովրդավարական երկիր ենք, այստեղ ընտրւել է 4 նախագահ, մենք մեզ չենք տեսնում Ադրբեջանի կազմում, բայց պէտք է ապրենք նոյն տարածաշրջանում, մենք պէտք է ճանապարհ գտնենք՝ չնայած բոլոր դժւարութիւններին, գտնենք այնպիսի լուծում, որն ընդունելի կը լինի երկու կողմերի համար, քանի որ…
Սթիւէն Սակուր — Այսպիսով, ես հասկանում եմ, որ Դուք հիմնովին համաձայն չէք Երեւանում կառավարութեան հետ, ով ասում է, որ հիմա հարցը Ձեր ժողովրդի համար պարզապէս ճիշտ գործարքի շուրջ բանակցելու մէջ է, անկեղծ ասած՝ Ադրբեջանի կազմում։ Նրանք ասում են, թէ դա իրաւունքների հարց է, որպէսզի երաշխաւորւի Ձեր ժողովրդի մարդու իրաւունքներն ու անվտանգութեան իրաւունքները, սակայն նրանք ասում են, թէ դա այլեւս տարածքի կամ ինքնիշխանութեան հարց չէ։
Ռուբէն Վարդանեան — Նախ Հայաստանի կառավարութիւնը, Հայաստանի ղեկավարն ասել է, թէ ինչպիսի որոշում էլ Արցախի ղեկավարները կայացնեն, նրանք կը հետեւեն մեր ընտրութեանը։ Մենք արդէն յստակ ազդակներ ենք ստացել Ֆրանսիայից, Միացեալ Նահանգներից, Ռուսաստանից, նրանք նոյնպէս այս հարցը փակւած չեն համարում։ Չնայած Ադրբեջանի ողջ հռետորաբանութեանը, միջազգային հանրութեան, ՄԱԿ-ի քննարկումների եւ ՄԱԿ-ի Անվտանգութեան խորհրդի շնորհիւ պարզ դարձաւ, որ ամէն ինչ աւարտւած չէ, քանի որ մենք ինքնորոշման իրաւունք ունենք, քանի որ էթնիկ զտումներն արգելւած են ՄԱԿ-ի կանոնադրութեամբ։ Չնայած Ադրբեջանի բոլոր շահարկումներին, պատմութիւնն աւարտւած չէ։ Մենք հաւատում ենք, որ ունենք անկախութեան իրաւունք, մենք ունենք սեփական հայրենիքում ապրելու մեր իրաւունքը, Արցախում ապրող մարդկանց մեծ մասը հասկանում է այն դժւարութիւնները, որոնց բախւում ենք եւ պատրաստ է մնալու, պաշտպանելու սեփական տունը:
Սթիւէն Սակուր — Այո, դուք ասում էք, որ ամէն ինչ վերջացած չէ, բայց այս ամենում Ռուսաստանը մեծ գործօն է։ Ի նկատի ունեմ, որ Հայաստանը տասնամեակներ շարունակ ապաւինել է Ռուսաստանի ռազմական աջակցութեանը։ Հետաքրքիր է, Դուք ի՞նչ դասեր էք քաղել Պուտինի ներխուժումից Ուկրայինա, Դուք այդ պատերազմն առաջին հերթին դատապարտելի համարո՞ւմ էք եւ տեսնո՞ւմ էք այն որպէս վտանգաւոր դաս Հայաստանի համար։
Ռուբէն Վարդանեան — Տեսէք, ես հիմա մի փոքր հանրապետութեան պետնախարար եմ, որտեղ 120000 մարդ տուժում է ադրբեջանական պետութեան աննախադէպ գործողութիւնների հետեւանքով, եւ ես պատասխանատու եմ պաշտպանել երեխաներին, ովքեր ապրում են այստեղ, եւ իմ ազգին, եւ կանեմ ամէն բան նրանց պաշտպանութեան համար: Դրա համար այս հարցին կը պատասխանեմ այսպէս՝ անելու եմ ամէն բան, ինչ անհրաժեշտ է Արցախը պաշտպանելու համար։
Սթիւէն Սակուր — Բայց դա ամենեւին էլ պատասխանը չէ: Ես նոր հարցրեցի ձեզ՝ կը դատապարտէ՞ք Պուտինի ներխուժումն Ուկրայինա։
Ռուբէն Վարդանեան — Եւ ես ձեզ պատասխանում եմ՝ ասելով, որ իմ ժողովրդին պաշտպանելու համար, այս իրավիճակում ճիշտ կը լինի լռութիւն պահպանել, որովհետեւ կարծում եմ, որ եթէ իմ պատասխանը Ռուսաստանի դիրքորոշման, Ֆրանսիայի, ԱՄՆ-ի մասին կարող է վնաս հասցնել միջազգային աջակցութիւն ստանալու հնարաւորութեանը, սխալ կը լինի այն մեկնաբանել: Այդ իսկ պատճառով, ամենայն յարգանք տածելով եւ ցաւ ապրելով այն ամենի նկատմամբ, ինչ տեղի է ունենում տարբեր հակամարտութիւններում, ի դէպ, ոչ միայն Ուկրայինայում, այլեւ Եմէնում, Սիրիայում եւ աշխարհի շատ այլ վայրերում, ինձ այս պահին միայն հետաքրքրում է այն, թէ ինչ կը լինի իմ ժողովրդի հետ, ովքեր 30 օրից աւելի շրջափակման մէջ են՝ առանց էլեկտրականութեան, առանց գազի։
Սթիւէն Սակուր — Բանն այն է, որ ձեր խօսքերը հակասում են Հայաստանում ապրող հայերի կարծիքին, քանի որ նրանք շատ անհանգստացած են Պուտինի Ուկրայինա ներխուժման հետեւանքներից: Մէջբերեմ Երեւանի Քաղաքական եւ տնտեսական ռազմավարական հետազօտութիւնների կենտրոնի ղեկավար Բենիամին Պօղոսեանի խօսքերը, ով ասում է. «Ակնյայտ է դառնում, որ մենք այլեւս չենք կարող յոյս դնել Ռուսաստանի վրայ։ Եթէ նոյնիսկ Ռուսաստանը ամբողջական դուրս գայ Ուկրայինայի դէմ պատերազմից, նրանք կարող են փորձել Հայաստանը ներառել Բելառուսի հետ ինչ-որ միութենական պետութեան մէջ, եւ դա մեր ուզածը չէ»։ Դուք դա ուզո՞ւմ էք։ Ի՞նչ էք կարծում, Հայաստանի ճակատագիրն ու ապագան Ռուսաստանի՝ Պուտինի Ռուսաստանի հե՞տ է։
Ռուբէն Վարդանեան — Ես չեմ ուզում խօսել Հայաստանի մասին, մենք առանձին երկիր ենք: Ես խօսում եմ Արցախի մասին, Արցախը չի ուզում լինել Ադրբեջանի կազմում, սա պարզ է։
Սթիւէն Սակուր — Դուք գո՞հ էք Վլադիմիր Պուտինին երկարաժամկէտ ապաւինելուց:
Ռուբէն Վարդանեան — Ի՞նչ նկատի ունէք։
Սթիւէն Սակուր — Ես նկատի ունեմ, որ բաւականին պարզ է, թւում է` Դուք ասում էք, որ մենք հիմա քաղաքականապէս բաւականին հեռու ենք Երեւանից, Հայաստանի կառավարութիւնից: Ուստի ձեր միակ երաշխաւորը, ձեր գոյատեւման միակ յոյսը Վլադիմիր Պուտինն է:
Ռուբէն Վարդանեան — Դա ճիշտ չէ, նախագահ Մակրոնը յստակ յայտարարեց եւ մեծ ջանքեր է գործադրում Արցախին աջակցելու համար: Ի դէպ, նոյն յայտարարութիւնն արեց նաեւ Ֆրանսիայի Սենատի խօսնակը։ Վերջերս ԱՄՆ դեսպանն ասաց, որ իրենք կը համագործակցեն Ռուսաստանի հետ, կը փորձեն լուծում գտնել՝ օգնելու համար Արցախին դուրս գալ այս վիճակից։ Ուստի Դուք հիմա մի քիչ մանիպուլացնում էք, քանի որ արեւմտեան ամենամեծ երկրները, ինչպէս, օրինակ՝ Ֆրանսիան, ԱՄՆ-ը, նոյնպէս յստակ ուղերձ են յղում, որ իրենք մտահոգւած են այստեղի իրադարձութիւններով։
Սթիւէն Սակուր — Գիտէք, Լեռնային Ղարաբաղում մարդիկ կան, ձեր փոքր համայնքում, ովքեր կարծում են, որ Ձեր՝ պետնախարար դառնալը վատ հետեւանք է ունեցել։ Օրինակ, Բելլա Լալայեանն ասում է, որ Դուք ընդամէնն աւելի շատ խնդիրներ էք ստեղծել եւ վտանգել էք իրենց անվտանգութիւնը։ Ոմանք ուզում են, որ Դուք դուրս գաք, եւ նրանք ուզում են, որ Դուք դուրս գաք հէնց հիմա:
Ռուբեն Վարդանեան — Նորմալ է, որ մարդիկ տարբեր կարծիքներ ունեն։ Ես երջանիկ մարդ եմ, որ այստեղ եմ արցախցիների հետ, ամէն օր քայլում եմ փողոցներով, տեսնում եմ մարդկանց, որոնք․․․․
Սթիւէն Սակուր — Բանն այն է, որ Լեռնային Ղարաբաղում շատերը կարծում են, որ Դուք օտար էք: Դուք եկել էք Մոսկւայից, Դուք Ռուսաստանում հարստութիւն էք ստեղծել, Լեռնային Ղարաբաղում չէք ծնւել, ծնւել էք Երեւանում։ Լեռնային Ղարաբաղում շատերը մտածում են՝ թէ արդեօ՞ք Դուք իսկապէս ներկայացնում էք իրենց շահերը:
Ռուբէն Վարդանեան — Իմ ծագման մասին. իմ տատիկս է արցախցի, ես վերջին 20 տարւայ ընթացքում՝ Արցախում իրագործել եմ շուրջ 89 ծրագիր, տղաս այստեղ ծառայել է բանակում, աղջիկս այստեղ է եղել, դրա համար ձեր հնչեցրածը պարզապէս սպեկուլացիա է, որոնք մարդիկ են յօրինում։ Իհարկէ, սա կարելի է տեսնել ամենուրեք, եւ ոմանք կեղտոտ պատմութիւններ են յօրինում՝ առանց իրական պատմութեանը նայելու։ Ես եկել եմ այստեղ 2022 թւականի սեպտեմբերի 2-ին եւ ասել, որ չեմ տարբերւում որեւէ մէկից։ Ես ոչինչ չեմ ձեւացրել՝ այս պաշտօնը ստանալու համար: Նախագահն է ինձ առաջարկել, բայց ես ուրախ եմ մնալ այստեղ առանց որեւէ պաշտօնի, եւ մնալու եմ: Ինձ չի հետաքրքրում` ես կը լինեմ պետական նախարար թէ ոչ, ես այստեղ եմ այն մարդկանց հետ, ովքեր իմ աջակցութեան կարիքն ունեն, ոչ թէ նրա համար, որ ես հարուստ եմ, այլ որովհետեւ ուզում ենք, որ Արցախից դուրս մարդիկ գիտակցեն, որ Արցախը ողջ հայ ժողովրդի ինքնութեան բանալին է, հայ ազգի ԴՆԹ-ի հազարամեայ պահապանը:
Սթիւէն Սակուր — Պարզաբանէք եւ ամփոփենք, քանի որ մեր ժամանակը սպառւում է։ Դուք ոչ մի տեղ չէք գնում, դա՞ է Ձեր ուղերձը:
Ռուբէն Վարդանեան — Կասեմ, որ ես այստեղ եմ մնալու իմ ժողովրդի հետ, ինչի էլ որ բախւենք, միասին ենք բախւելու, այո՛։
Սթիւէն Սակուր — Շնորհակալ եմ HardTalk-ին միանալու համար։
Ռուբէն Վարդանեան — Շնորհակալութիւն:
