Կարօ Արմենեան
Բագրատ Սրբազանի առաջնորդութեամբ դէպի Երևան դիմող քայլերթը կը յորդի խանդավառութեամբ, կորովով և վարակիչ լաւատեսութեամբ։ Տեսանիւթերը կը վկայեն, որ ան կուռ է, ինքնավստահ, հաւատաւոր, նպատակախնդիր և հայրենի հողին ուժականութիւններով տոգորուած։ Սրտանց մաղթենք, որ ան նաև ըլլայ հարուստ Ընդդիմութեան փորձի թանկագին դասերով և նոր առաւելոււթեամբ օժտէ հայրենիքի ազատագրման մեր պայքարը յաջորդող օրերուն։
Բնական է, որ երբ քայլերթը մուտք գործէ Երևան, մայրաքաղաքի քաղաքական իրականութիւնն է, որ պիտի գերիշխէ և այդ իրականութենէն բխող բարդ մարտահրաւէրներն են՝ որոնց պիտի բախի Բագրատ Սրբազանի գլխաւորած շարժումը և հոն է, որ տեղի պիտի ունենայ շարժման իսկական փորձաքննութիւնը։
Այս առումով, պայման է, որ (ա) Շարժումը պահպանէ, ամրապնդէ և ընդլայնէ իր համաժողովրդական խարիսխը, (բ) մնայ քաղաքականօրէն զգաստ և զոհ չերթայ ներքին և արտաքին տարաբնոյթ ուժերու և գործիչներու (և առաջին հերթին՝ Փաշինեանական համակարգի) որոգայթներուն, (գ) գործէ համապարփակ ռազմավարութեամբ և ոչ՝ կացութիւններուն հակազդողի դիրքերէն։
Վերոյիշեալ պայմանները օրը-օրին գոհացնել կարենալու համար, Շարժումը պիտի ունենայ յստակօրէն ձևաւորուած ղեկավար մարմին մը և յստակ օրակա՛րգ՝ բիւրեղացած առաջնահերթութիւններով։ Բնականօրէն, այսօր շատ բան կախուած է Բագրատ Սրբազանի դատողութիւններէն որպէս Շարժման առաջնորդի։ Կը թուի, թէ Սրբազան Հօր անմիջական խորհրդականներն են ԱԺ Պատգամաւոր Գառնիկ Դանիէլեանն ու Սուրէն Պետրոսեանը։ Երկուքն ալ՝ ուշիմ և նուիրեալ անձնաւորութիւննե՛ր։ Այսօր, սակայն, Երևանի բարդ միջավայրին մէջ խարսխուող Շարժումը ինքնաբերաբար պիտի ստիպուի միջավայրի քաղաքական հրամայականներուն համապատասխանող կառոյց մէջտեղ բերել, մէկ կողմէ՝ լուծելով քաղաքական արևելումի սուր խնդիրներ և միւս կողմէ՝ օրը-օրին կառավարելով մարտավարական (tactical) գործողութիւններու դաշտը։ Մէկ բան յստակ է։ Շարժումը այլևս կը գտնուի քաղաքականութեան աւազանին մէջ, ուր ան պիտի դրուի քաղաքական ընտրութիւններ ընելու փշոտ հարցերուն առջև։ Այդ ընտրութիւնները ընելով է միայն (ո՛չ՝ անոնցմէ խուսափելով), որ Շարժումը կրնայ ձևաւորել մեր ազգային մեծ համախոհութիւնն ու միասնականութիւնը։ Բագրատ Սրբազանի կոչերը ժողովուրդին՝ հեռու մնալու նեղմիտ բևեռացումներէ լիովին կը ցոլացնեն ազգին ներկայ հրամայականներու ոգին։ Առաջնորդ Սրբազան Հայրը այժմ պիտի գործէ քաղաքական ղեկավարի պատասխանատւութիւններով, եթէ կ՚ուզենք վստահ ըլլալ, որ Շարժումը հասնի իր նպատակին։
Առաւե՛լ՝ Շարժումը, որ ծնունդ առաւ Տաւուշէն ազգային հրամայականներով, այժմ մտած է համաշխարահային քաղաքականութեան թէժ ծիրերէն ներս և հոն է, որ ան ի վերջոյ ցոյց պիտի տայ իր «մետաղ»ը։
Այս առումով, այս քայլերթը, իր իսկութեան մէջ, ուղղուած է վճռակամ, բազմաշերտ, լայն հնարաւորութիւններու տիրապետող թշնամիի մը դէմ, որ կեցած է Փաշինեանական համակարգի թիկունքին և կը յաւակնի տնօրինել հայ անկախ պետականութեան ճակատագիրը։ Ան ուղղուած է, առաջին հերթին, Թուրքիոյ և Ազրպէյճանի ֆաշիստ, խուժդուժ և ծաւալապաշտ պետականութեանց դէմ և այս վերջինները սնուցող համաշխարհային ուժերուն։
Ռուսաստանը դադրած է Հայաստանի ռազմավարական դաշնակիցը ըլլալէ։ Ռուս մեծապետական շահերու գործօնը, որ հող կը հայթայթէր Ռուսաստան-Հայաստան ռազմավարական հեռահաս սերտակցութեան, այժմ լայնօրէն ստորադասուած է Մոսկուայի տէրերու անձնական և խմբակային շահերուն, որոնք ընդելուզուած են Ալիևի ֆինանսական կայսրութեան։ Մոսկուայի տէրերը այսօր գործընկերային սերտ յարաբերութեան մէջ են Ալիևի հետ։ Շնորհիւ Ալիևի քաղաքականութեան, Ազրպէյճանի ռազմանիւթային ծաւալուն գնումները Ռուսաստանէն գործնականօրէն Մոսկուան կը դնեն կարևոր գործընկերոջ դիրքին մէջ և Ալիևին կու տան առանձնաշնորհեալ կարգավիճակ Մոսկուայի մէջ։ Այս դաշինքն է, որ հնարաւոր դարձուց 44-օրեայ Պատերազմը և Ալիևի յաղթանակը այդ պատերազմին մէջ։ Ան հնարաւոր դարձուց հայկական զինուժի լուծարումը և մեր ժողովուրդի բարոյալքումը։ Արցախի հայաթափումը և Ազրպէյճանի յառաջխաղացքը մեր հայրենի հողերէն ներս՝ որ դեռ կը շարունակուի։ Ալիև կրցաւ «գնել» այս բոլորը Մոսկուայէն ճակատագրական հարուած տալով Կովկասի հաւասարակշռութեան և էապէս վերջ դնելով Հիւսիս-Հարաւ Ռուսաստան-Հայաստան-Իրան Առանցքին։
Աշխարհակարգի հակադիր կողմը Արևմուտքն է և ՆԱԹՕ-ն, որոնց գլխաւոր առաջնահերթութիւններն են Կովկասի մէջ ՝ (ա) Ռուսաստանի չէզոքացումը և (բ) Իրանի շրջափակումը։ Պարզ է, որ այս օրակարգի իրագործման համար, Հայաստանը վճռական ոչինչ ունի տալիք։ Փոխարէնը՝ Արևմուտքի ղեկավար ուժերը ունին երկու հզօր դաշնակիցներ՝ յանձինս ՆԱԹՕ-ի մէջ տիրապետող ներկայութիւն ունեցող Թուրքիոյ և իր յուսալիութեան (credibility) փորձաքննութիւնը փայլուն անցուցած` Ազրպէյճանի, որոնք, իրենց կարգին, կը հետապնդեն Հայաստանը լուծարելու բացայայտ քաղաքականութիւն։ Պարզ է նաև, որ ԱՄՆ և Արևմուտքը մեծ ակնկալութիւններ կապած են Թուրքիոյ (և անշուշտ Ազրպէյճանի) Ռուսաստանի և Իրանի կնճռոտ հարցերու կապակցութեամբ և բնականաբար պատրաստ են (մեր հաշւոյն) լուրջ համաձայնութիւններու (բացայայտ կամ լռելեայն) իրենց օրակարգը առաջ տանելու համար։ Հետևաբար Հայաստանի անվտանգային հարցերու հանգուցալուծման մէջ Արևմուտքի շահերը էապէս բախման մէջ են Հայաստանի շահերուն հետ։ Յամենայն դէպս Հայաստանի շահերը ստորադասուած են թէ՛ Արևմուտքի և թէ՛ թուրքևազրպէյճանական բևեռի շահերուն։ Եւ Փաշինեանական համակարգը ճիշտ այն գործօնն է, որուն սուր կարիքը ունի Արևմուտքի ղեկավարութիւնը Կովկասի մէջ։
Պէտք է ենթադրել, որ Արևմուտքի ռազմագէտները կ՚ուզեն ունենալ տկար, բարոյալքուած, պառակտուած և թուլակամ Հայաստան մը իրենց ափսէին վրայ։ Հայաստա՛ն մը՝ զոր կրնան «սփոփել» ողորմութիւններով և որ կը մնայ լիովին կառավարելի իրենց «գործընկեր»՝ Փաշինեանական համակարգին կողմէ։ Եւ Հայաստա՛ն մը՝ որ կրնայ հեշտօրէն ընդունիլ իր քաղաքական ինքնասպանութիւնը կամաւորապէս լքելով իր պատմական յիշողութիւնը, իր անհատականութիւնը, իր արժանապատւութիւնը։ Կայսերական այս մեծ գործարքին համար՝ Արևմուտքը կը թուի գտած ըլլալ իր իտէալ գործավարը։
Այս բոլորէն կը հետևի, որ Հայաստանը չունի և չի կրնար ունենալ ռազմավարական դաշնակից որքան ատեն որ Փաշինեանական համակարգը ամուր կառչած կը մնայ իշխանութեան դիրքերուն։ Այսինքն՝ որքան ատեն որ Ընդդիմութիւնը չի յաջողիր վտարել այս համակարգը իշխանութեան դիրքերէն։ Նաև ՝ որքան ատեն որ ազգին որոշիչ զանգուածը (critical mass) ինքզինք կը պահէ կրաւորական մեր ազգային ճգնաժամին դէմ յանդիման։
Շան գլուխը, սիրելիներ, թաղուած է հոս։ Բագրատ Սրբազանին կողմէ առաջնորդուող շարժումը դատապարտուած է նախորդ ընդդիմութեան ճակատագրին, եթէ ՀՀ քաղաքացիները փախուստ տան իրենց քաղաքական պարտաւորութիւններէն։ Բագրատ Սրբազանի գլխաւորած շարժումը փուլ բերողը կրնայ միայն ըլլալ Հայաստանի Հանրապետութեան քաղաքացին, եթէ ան մերժէ յայտնուիլ այսօր հայրենիքի ազատագրութեան պատնէշներուն վրայ։ Այն ինչ, որ ունինք այս պահուն, վերջին պատեհութիւնն է ազգը իր ահռելի տիղմէն դուրս հանելու և փրկելու մեր հայրենի պետականութիւնը։
Այսօր հնչեց այն միտքը, որ Շարժման նպատակն է կասեցնել սահմանազատման և սահմանագծման «բանակցութիւն»ներու կեղծ գործընթացը առաջին հերթին սառեցնելով Տաւուշի չորս գիւղերը թշնամիին յանձնելու չարաշուք ծրագիրը։ Կասկած չկայ, որ այդ քայլը վճռական նշանակութիւն ունի այսօր մեր երկրին համար։ Բայց գործը չի կրնար կանգ առնել հոտ։ ՇԱՐԺՄԱՆ ՆՊԱՏԱԿԸ ՊԻՏԻ ԸԼԼԱՅ ԱՐՄԱՏԱԿԱՆ ԼՈՒԾԱՐՈՒՄԸ ՓԱՇԻՆԵԱՆԱԿԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳԻՆ։ ՎԻՇԻԱԿԱՆ ԿԱՄԱԿԱՏԱՐ ԵՒ ՅԱՆՑԱԳՈՐԾ ԱՅՍ ԻՇԽԱՆՈՒԹԻՒՆԸ ՊԻՏԻ ՎԵՐՋՆԱԿԱՆՕՐԷՆ ԴՈՒՐՍ ԴՐՈՒԻ ՄԵՐ ԵՐԿՐԻ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ ԲԵՄԷՆ, ՈՐՊԷՍԶԻ ԱԶԳԸ ԿԱՐՈՂԱՆԱՅ ՎԵՐՍՏԻՆ ԿԵՐՏԵԼ ԼԾԱԿԱՅԻՆ ԿԱՐՈՂԱԿԱՆՈՒԹԻՒՆՆԵՐՈՒ (leverage) ԻՐ ԿԵՆՍԱԿԱՆ ԶԻՆԱՐԱՆԸ։
Շարժման ղեկավարութիւնը ՊԻՏԻ գտնուի մեծ փորձութիւններու առջև յառաջիկայ օրերուն։ Կարելի է նոյնիսկ պատկերացնել, որ Փաշինեան՝ ի՛նք խորամանկօրէն փորձէ շրջել խաղաքարտերը և ժամանակաւորապէս «սառեցնել» սահմանազատման գործընթացը ջանալով կոտրել Շարժման թափը և Օրմանեան Պատրիարքի յայտնի ասոյթով՝ «հարցը հինցնե՛լ»…Նմանօրինակ սադրանքներու բոյն է տարածաշրջանը և պատճառ չկայ կարծելու, որ տարբեր է ըլլալու Հայաստանի ներքին քաղաքական բեմը։ Հայրենիքի ազատագրման գործը ներկայիս լայն չափերով կախեալ է երկրի որոշիչ զանգուածէն առանց որուն Շարժումը դատապարտուած է ձախողութեան։ Յաջորդող օրերուն, Փաշինեանական համակարգի նպատակը պիտի ըլլայ արգիլել կազմութիւնը համաժողովրդական այդ լայն խարիսխին։ Իսկ գոյանալու պարագային՝ զայն ներսէն պառակտել։
ԿԱՆԽԵԼՈՒ ՀԱՄԱՐ ՓԱՇԻՆԵԱՆԱԿԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳԻ ԵՒ ԱՅՍ ՎԵՐՋԻՆԻ ԱՐՏԱՔԻՆ ՀՈՎԱՆԱՒՈՐՆԵՐՈՒ ՆՄԱՆԱՏԻՊ ՄԵՔԵՆԱՅՈՒԹԻՒՆՆԵՐԸ՝ ՊԱՅՄԱՆ Է, ՈՐ ՇԱՐԺՈՒՄԸ ԱՆՅԱՊԱՂ ՃԱՄԲԱՅ ՀԱՆԷ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ ՈՒԺԵՐՈՒ ԱՄԵՆԱԼԱՅՆ ԶՕՐԱՇԱՐԺԸ ԱՆԿԱՐԵԼԻՈՒԹԵԱՆ ՄԱՏՆԵԼՈՎ ԻՇԽԱՆՈՒԹԵԱՆ ՍՏԵՂԾԱԾ ՈՍՏԻԿԱՆՈՒԹԵԱՆ ԽՈՒԺԴՈՒԺ ՄԻՋԱՄՏՈՒԹԻՒՆԸ։
ՊԱՏՄԱԿԱՆ ՊԱՀԸ ՆԱԵՒ ԿԸ ՊԱՀԱՆՋԷ, ՈՐ ՇԱՐԺՄԱՆ ԱՌԱՆՑՔԻՆ ՇՈՒՐՋ ՁԵՒԱՒՈՐՈՒԻ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ ՈՒԺԵՐՈՒ ԱՆՆԱԽԱԸՆԹԱՑ ՀԱՄԱԽՄԲՈՒՄ ՄԸ ԾՆՈՒՆԴ ՏԱԼՈՎ ԱԶԳԱՅԻՆ ՈՒԽՏԱԳՐԻՆ (national pact) , ՈՐ ՊԻՏԻ ՀԱՐԱԶԱՏԱԳՐԷ ՇԱՐԺՈՒՄԸ ԸՆԴԴԷՄ ՓԱՇԻՆԵԱՆԱԿԱՆ ՍՈՒՏ ՀԱՄԱԿԱՐԳԻՆ ԵՒ ԸՆԴԴԷՄ ԹՇՆԱՄԻԻՆ ԵՒ ՀՀ ԱՆԿԱԽՈՒԹԵԱՆ ՀՌՉԱԿԱԳՐԻՆ ՀԵՏ ՄԻԱՍԻՆ ՀԻՄ ՀԱՆԴԻՍԱՆԱՅ ՀՀ ՆՈՐ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐՈՒԹԵԱՆ։
Կը կրկնեմ. պատմական այս գործընթացին առաջին վճռորոշ հանգրուանը Փաշինեանական իշխանութեան ամբողջական լուծարումն է։ Ան պէտք է լուծարուի ՕՐԵՐՈՒ և թերևս ժամերու ընթացքին։ Ան պէտք է լուծարուի ամէն գնով և ՀԻՄԱ։ Ժամանակի բոլոր լուսանցքները սպառած են վաղուց և պատմութիւնը արդէն կը քալէ մեր վրայէն։
Մայիս 5, 2024
