Հայոց եկեղեցու պահպանութեան համահայկական խորհուրդը խորը վրդովմունքով ու անհանգստութեամբ է հետեւում վերջին զարգացումներին, երբ Հայաստանի իշխանութիւնները ձեռնամուխ են եղել աննախադէպ գործողութիւնների՝ ուղղուած Հայ Առաքելական Սուրբ Եկեղեցու ծառայողների դէմ։ Միայն վերջին օրերին իշխանութիւնների կողմից բռնի մեթոդներով կատարուել են խուզարկութիւններ Եկեղեցու կառուցուածքներում եւ մի շարք հոգեւորականների բնակարաններում, ինչի արդիւնքում Արագածոտնի թեմի առաջնորդ Գերաշնորհ Տեր Մկրտիչ եպիսկոպոս Պռոշեանը եւ առնուազն երկու այլ հոգեւորականներ (Թեմի դիւանապետ Տեր Գարեգին քահանայ Արսենեանը եւ առաջնորդարանի գլխաւոր հաշուապահը) ապօրինաբար ձերբակալուել են։ Ընդհանուր առմամբ, Արագածոտնի թեմից բերման է ենթարկուել 12 հոգեւորական եւ թեմի մի շարք աշխատակիցներ։ Նշուած բոլոր հոգեւորականները փաստացի դարձել են քաղաքական հետապնդման թիրախ միայն այն բանի համար, որ 2021 թուականի ընդդիմութեան բողոքի ակցիաների ընթացքում կատարել են իրենց քաղաքացիական պարտքը՝ արտայայտելով ցաւն ու բողոքը հայրենի երկրում տեղի ունեցող իրադարձութիւնների նկատմամբ։
Յատկանշական է, որ վերոնշեալ խուզարկութիւններն ու կալանաւորումները կատարելու համար որեւէ իրական իրաւական հիմք չի ներկայացուել. իշխանութիւնները յենուել են ընդամէնը մէկ հոգեւորականի՝ Տեր Արամ քահանայ Ասատրեանի հեռուստատեսային յայտարարութեան վրայ, ըստ որի իբր Արագածոտնի թեմից «հրահանգ» է տրուել հոգեւորականներին մասնակցելու ընդդիմութեան 2021 թուականի հաւաքներին։ Այս բացարձակ անհասկանալի եւ կասկածելի պնդման հիման վրայ յարուցուած քրէական գործով իրաւապահները լայնածաւալ արշաւ են սկսել Եկեղեցու դէմ։ Նրանց գործողութիւններն ուղեկցուել են կոպիտ ոտնձգութիւններով: Օրինակ՝ հոկտեմբերի 15-ի վաղ առաւօտեան Ազգային անվտանգութեան ծառայութեան զինուած ներկայացուցիչները ներխուժել են Արագածոտնի թեմի առաջնորդարան եւ միաժամանակ առնուազն 20 վայրերում (եկեղեցական կառոյցներում ու քահանաների տներում) խուզարկութիւններ իրականացրել։ Խուզարկումների պատրուակով առգրաւուել են եկեղեցու փաստաթղթեր, էլեկտրոնային տեղեկատուութեան կրիչներ, նուիրատուութիւններից գոյացած զգալի գումարներ, մեծ քանակութեամբ եկեղեցական զարդեր եւ նոյնիսկ վառելիքի կտրօններ։ Ակնյայտ է, որ իշխանութիւնները ամէն կերպ ջանում են քրէականացնող փաստէր «հնարել» մեր Եկեղեցու ծառայողների վրայ՝ չէն վարանել անգամ սրբապղծաբար խուզարկել եկեղեցու սրբավայրերն ու գոյքը։
Սոյն հակաիրաւական գործողութիւնների ընթացքում կոպտօրէն խախտուել են ձերբակալուած հոգեւորականների իրաւունքները։ Ժամեր շարունակ գաղտնի է պահուել Արագածոտնի թեմի առաջնորդ Մկրտիչ Սրբազանի եւ բերման ենթարկուած որոշ քահանաների գտնուելու վայրը՝ նրանց ամբողջովին զրկելով իրաւական աջակցութեան որեւէ հնարաւորութիւնից։ Յետագայում պարզուել է, որ Սրբազանը սկզբից եւեթ տարուել էր Երեւանի քննչական վարչութիւն, սակայն փաստաբաններին չի թոյլատրուել նրան հանդիպել կամ որեւէ կերպ կապ հաստատել։ Սա ՀՀ Սահմանադրութեամբ եւ օրէնքներով երաշխաւորուած ազատութիւններից բացարձակ զրկման վառ օրինակ է, ինչը փաստել է Սրբազանի պաշտպան Արայ Զոհրաբեանը՝ շեշտելով, որ հոգեւոր առաջնորդի գտնուելու վայրը չյայտնելը իրաւունքի կոպիտ խախտում է։ Փաստաբանների պալատի խորհուրդն անգամ յատուկ յայտարարութեամբ դատապարտել է իրաւական օգնութիւն ստանալու իրաւունքի իրացմանը խոչընդոտելու նման դէպքերը։ Մենք ազդարարում ենք, որ ոտնահարուած են օրէնքի գերակայութեան եւ արդար դատաքննութեան հիմնարար սկզբունքները, ինչը մեր երկրում իրաւապահ համակարգի քաղաքականացումով պայմանաւորուած վտանգաւոր նախադէպ է։
Աւելին, կատարեալ շինծու են մնում հոգեւորականների դէմ յարուցուած մեղադրանքները։ Մասնաւորապէս, տեղեկութիւններ կան, որ Մկրտիչ Սրբազանին մեղադրանք են առաջադրել իբր «հաւաքների հետ կապուած եւ քուէարկութեան արդիւնքների վրայ ազդելու համար»։ Այս մեղադրանքների ամբողջական անհիմն լինելը բացայայտ է իւրաքանչիւր իրաւաբանի եւ ոչ իրաւաբանի համար. իշխող վարչախումբը փորձում է ընդդիմութեան խաղաղ բողոքներին մասնակցած հոգեւորականների գործողութիւնները ներկայացնել որպէս իրաւախախտում կամ «պետութեան հիմքերը խարխլող» արարք, մինչդեռ իրականում հոգեւորականները, ինչպէս եւ երկրի հազարաւոր քաղաքացիներ, արտայայտել են իրենց ազատ կարծիքն ու մտահոգութիւնը հայրենիքի ճակատագրի վերաբերեալ, ինչը պաշտպանուած է ՀՀ Սահմանադրութեամբ եւ մարդու իրաւունքների միջազգային կոնուենցիաներով։ Պետք է ընդգծել, որ Մկրտիչ Սրբազանի նկատմամբ յարուցուած մեղադրանքներն ամբողջովին շինծու են եւ մաս են կազմում իշխանութիւնների հակաեկեղեցական արշաւի՝ ինչպէս իր փաստաբանն է յայտնել։ Նպատակը մէկն է՝ փորձել վարկաբեկել ու լռեցնել Հայ Առաքելական Եկեղեցուն եւ վախեցնել նրա սպասաւորներին ու հաւատացեալներին։
Յիշեցնենք, որ սա եզակի դէպք չէ. վերջին շրջանում ձեւաւորուել է շարունակական եւ մտածուած մի գործելաոճ, որի շրջանակներում իշխանութիւնները թիրախաւորում են Եկեղեցու բարձրաստիճան հոգեւորականներին եւ աշխարհիկ աջակիցներին։ Աւելի վաղ, այս տարուայ յունիսին իշխանութիւնները նոյնպիսի շինծու մեղադրանքներով հետապնդեցին եւ կալանաւորեցին երկու ազգային եկեղեցական առաջնորդների՝ Շիրակի թեմի առաջնորդ Տեր Միքայել արքեպիսկոպոս Աջապահեանին եւ Տաւուշի թեմի առաջնորդ Տեր Բագրատ արքեպիսկոպոս Գալստանեանին։ Յունիսի 27-ին Ազգային անվտանգութեան ծառայութեան զինուժը նոյնիսկ ներխուժեց Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնի տարածք՝ փորձելով ստուգումներ անցկացնել Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսի նստավայրում, իսկ Գիւմրի քաղաքում միաժամանակ խուզարկուեց Շիրակի թեմի առաջնորդանիստը։ Արքեպիսկոպոս Աջապահեանին մեղադրանք առաջադրուեց «պետական յեղաշրջման հրապարակային կոչերի» համար, մինչդեռ նա ընդամէնը հոգեւորականների հաւաքի ժամանակ հնչեցրել էր ժողովրդի ցաւն ու պահանջները՝ առանց որեւէ ապօրինի գործողութեան կոչի։ Նոյն կերպ, արքեպիսկոպոս Գալստանեանին վերագրուեց ընդդիմադիր «Սրբազան պայքար» շարժմանը աջակցելու միջոցով «ահաբեկչութիւններ եւ իշխանութեան բռնի զաւթում» ծրագրելու անհեթեթ մեղադրանք։ Ինքը՝ վարչապետը, յայտարարեց, թէ իրաւապահները թոյլ չէն տուել «քրէական-օլիգարխիկ հոգեւորականութեան» մեծածաւալ ծրագրի իրականացումը՝ բացայայտելով իշխանութեան կողմնակալ եւ վիրաւորական վերաբերմունքը Հայ Եկեղեցու նկատմամբ։ Հայ Առաքելական Եկեղեցու ներկայացուցիչները պաշտօնապէս արձագանքեցին՝ յայտարարելով, որ կառավարութեան այս հակաեկեղեցական քաղաքականութիւնն ունի բացայայտ քաղաքական բնոյթ եւ ուղղուած է Եկեղեցու հեղինակութիւնը ներքին եւ միջազգային մակարդակով խարխլելուն։ Անգամ հեղինակաւոր հոգեւոր առաջնորդների հանդէպ այս բռնութիւնները ցոյց տուեցին, որ իշխանութիւնները չէն կանգ առնելու ոչ մի արգելքի առաջ իրենց համազգային մտածողութեանը խորթ ծրագրերը կեանքի կոչելու համար։ Այսօր Արագածոտնի թեմի դէպքերով այդ խայտառակ արշաւը մտնում է նոր՝ առաւել վտանգաւոր փուլ, որն ուղղակի սպառնալիք է մեր երկրի հաւատքի ազատութեանն ու ազգային ինքնութեանը։
Հայոց եկեղեցու պահպանութեան համահայկական խորհուրդը ամենան լրջութեամբ ահազանգում է, որ Հայաստանի իշխանութիւնների գործողութիւններն ունեն բռնապետական երանգ եւ խստօրէն դատապարտելի են։ Նմանատիպ կայծակնային բռնաճնշումները բնորոշ են եղել միայն տոտալիտար ռեժիմներին, եւ այսօր՝ անկախ Հայաստանում, երկրի ղեկավարութիւնը ձեռնարկել է նոյն գործիքակազմը, ինչը կոպտօրէն ոտնահարում է ժողովրդի խղճի եւ կրօնական ազատութեան հիմնարար իրաւունքը։ Իշխանութիւնների ցուցումով տեղի ունեցողը մեր աչքի առաջ վերստին յիշեցնում է ստալինեան 1937 թուականի բռնաճնշումները՝ երբ քօղարկուած դիմակներով անվտանգութեան գործակալները ներխուժում են Աստծոյ տուն՝ զէնքերը ձեռքին։ Նման գործելաոճը սրբապղծութիւն է եւ ազգային խայտառակութիւն, որը չունի որեւէ արդարացում։ Եկեղեցու վրայ յարձակուելը հարուած է մեր ինքնութեան հիմքերին՝ սա պատահականութիւն չէ, այլ մտածուած ոտնձգութիւն մեր ժողովրդի հոգեւոր յենասիւների դէմ։ Ակնյայտ չարամիտ դիտաւորութեամբ իշխանութիւնները փորձում են խափանել Եկեղեցու բնականոն գործունէութիւնը, արատաւորել նրա հեղինակութիւնը եւ վախի ու տագնապի մթնոլորտ սերմանել հոգեւորականների, հաւատացեալների ու հասարակութեան լայն շրջանակներում։ Այս բռնաճնշումներով ՀՀ իշխանութիւնները բացայայտ վիրաւորում են միլիոնաւոր հաւատացեալների կրօնական զգացմունքները եւ շարունակում են տարածել ատելութեան խօսքով թունաւորուած մթնոլորտ՝ էլ աւելի խորացնելով հասարակութեան բեւեռացումն ու պառակտումը։ Մենք տեսնում ենք, որ հայրենիքում օրէցօր պակասում են այն ընդհանուր արժէքները, որոնք կարող են միաւորել ազգը։ Պաշտօնական քարոզչութեամբ նիւթապաշտութիւնն ու հակահոգեւոր վերաբերմունքն են խրախուսւում, ինչը քայքայում է հասարակական կեանքը եւ մարդկանց ոգին։ Այսպիսի «հոգեւոր քայքայման» մթնոլորտի տարածումը տանում է դէպի բռնապետութիւն՝ երկակի վտանգաւոր մի իրավիճակ, երբ իշխանութիւնը ձգտում է այլասերել նաեւ ժողովրդի հոգեւոր կեանքը։
Հայոց եկեղեցու պահպանութեան համահայկական խորհուրդը լիակատար աջակցութիւն եւ զօրակցութիւն է յայտնում մեր եկեղեցական դասին։ Մենք կանգնած ենք Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնի, մեր ողջ հոգեւորականութեան եւ հաւատացեալ ժողովրդի կողքին թէ՛ Հայաստանում, ինչպէս նաեւ Սփիւռքում։ Մենք համոզուած ենք, որ ոչ մի բռնի ճնշում չի կարող ընկճել եւ հեռու պահել մեր հաւատաւոր զաւակներին Եկեղեցուց։ Դարերի ընթացքում Հայ ժողովուրդն իր հաւատքով, Եկեղեցու շուրջ համախմբուած պահպանել է իր լեզուն, հաւատքը, աւանդոյթները եւ արժէքները։ Չարը երբեք չի յաղթել եւ չի յաղթելու. այսօր էլ խարդաւանքներով, սպառնալիքներով ու բռնութիւններով անհնար է ընկճել հոգեւոր սպասաւորներին եւ մեր հաւատաւոր ժողովրդին։ Յորդորում ենք մեր ժողովրդի բոլոր խաւերին չտրուել սադրանքներին ու պահպանել հաւատքի ու օրէնքի դաշտը՝ ամուր կանգնած մնալով մեր Եկեղեցու պաշտպանութեան դիրքերում։ Հայ Առաքելական Եկեղեցին եղել եւ մնում է մեր ազգային ինքնութեան սիւնը, եւ իւրաքանչիւր հարուած Եկեղեցուն հարուած է հայ ժողովրդի սրտին։ Մենք չենք թոյլատրելու Հայ Եկեղեցու ոչնչացումը կամ նուաստացումը ոչ հիմա, ոչ էլ ապագայում։
Վերոգրեալը հաշուի առնելով՝ մենք իշխանութիւններից պահանջում ենք ձեռնարկել անյապաղ քայլեր իրավիճակը շտկելու ուղղութեամբ.
- Ակնթարթօրէն ազատ արձակել ապօրինաբար կալանաւորուած բոլոր հոգեւորականներին, այդ թւում՝ Արագածոտնի թեմի առաջնորդ Մկրտիչ Պռոշեանին եւ նրա հետ կալանաւորուած եկեղեցական անձնակազմին, դադարեցնելով նրանց նկատմամբ յարուցուած շինծու քրէական հետապնդումը։
- Դադարեցնել պետական մարմինների կողմից վարուող հակասահմանադրական եւ հակաեկեղեցական գործողութիւնները Հայ Առաքելական Եկեղեցու հանդէպ, կանգնեցնել քրէական գործերի չարաշահմամբ Եկեղեցու հեղինակութիւնն արատաւորելու եւ նրա ծառայողներին վախեցնելու փորձերը։
- Յարգել եւ պաշտպանել ՀՀ Սահմանադրութեամբ ամրագրուած խղճի եւ հաւատքի ազատութիւնը, դադարեցնել որեւէ ձեւով միջամտութիւնը Եկեղեցու ներքին գործերին եւ ապահովել հոգեւորականների իրաւական անձեռնմխելիութիւնը՝ ըստ միջազգային չափանիշների եւ Հայաստանի սահմանադրական կարգի։
- Պատասխանատուութեան ենթարկել բոլոր այն պաշտօնեաներին ու ուժային կառոյցների աշխատակիցներին, ովքեր ներգրաւուած են եղել եկեղեցական կառոյցների նկատմամբ ապօրինի բռնաճնշումների եւ իրաւունքների խախտումների մէջ։ Մենք պահանջում ենք անմիջապէս ծառայողական քննութիւն եւ արդարադատութիւն՝ մեղաւորներին պաշտօններից հեռացնելու եւ օրէնքի ողջ խստութեամբ պատժելու համար, որպէսզի նման չարաշահումները չկրկնուէն։
Հայոց եկեղեցու պահպանութեան համահայկական խորհուրդը նաեւ կոչ է անում Հայաստանեայց Առաքելական Սուրբ Եկեղեցու բոլոր հաւատաւոր զաւակներին, Հայաստանում եւ Սփիւռքում գործող ազգային կազմակերպութիւններին եւ մարդու իրաւունքների պաշտպան միջազգային կառոյցներին՝ միաձայն բարձրաձայնել տեղի ունեցած անարդարութիւնների դէմ։ Ժամանակն է համախմբել ողջ հայկական ներուժը՝ պաշտպանելու համար մեր Եկեղեցու անօտարելի իրաւունքները։ Մեր ձայնը պէտք է հնչի մինչեւ ամենաբարձր ատեաններ, որպէսզի աշխարհը ճանաչի՝ Հայաստանում կրօնական ազատութեան իրաւունքը կոպտօրէն ոտնահարուած է իշխանութիւնների կողմից, եւ այդ իրավիճակը հանդուրժելի չէ։ Մենք չենք վախենում պայքարելու արդարութեան համար, եւ հաւաստիացնում ենք, որ Հայ Եկեղեցու եւ նրա հաւատքի պաշտպանութիւնը մնալու է մեր ազգային կեանքի գերակայ հարցը։
Վստահ ենք, որ հայ ժողովուրդն իր պատմութեան մէջ բազմիցս ապացուցել է՝ չարի եւ բռնակալութեան դէմ հաւաքական հաւատով եւ կամքով կարելի է յաղթանակ տանել։ Այս դժուարին պահին բոլորս միասնաբար եւ աղօթքով կամրապնդէնք մեր ոգին՝ հանուն հայրենիքի խաղաղութեան եւ մեր ժողովրդի անվտանգութեան։ Հայոց եկեղեցու հանդէպ յարձակումը ոչ միայն կրօնական հարց է, այլեւ հարուած մեր ազգային միասնութեանը, որը մենք չենք կարող թոյլ տալ։ Հաւատում ենք, որ Աստուած զօրաւիգ կը լինի ճշմարտութեան պայքարող իր զաւակներին, եւ շուտով իւրաքանչիւրը, ով անարդար ձեռք է բարձրացրել Սուրբ Եկեղեցու վրայ, կանգնելու է եւ՛ օրէնքի, եւ՛ պատմութեան դատաստանի առաջ։
Հայ Առաքելական Սուրբ Եկեղեցին պիտի շարունակի անսասան կանգուն մնալ որպէս համազգային միասնութեան եւ հաւատի անշէջ կրակ, իսկ նրան հալածողները տարեգրքում կգրուէն որպէս խայտառակ օրինակ մերօրեայ։ Խորհուրդը լիայոյս է, որ սթափ մտածողութիւնն ի վերջոյ կը յաղթի, եւ Հայաստանի իշխանութիւնները կը հրաժարուէն Եկեղեցու դէմ բախում սերմանելու կործանարար ուղուց՝ ի փառս մեր Հայրենիքի շէնացման եւ ժողովրդի միաբանութեան։
Հայոց եկեղեցու պահպանութեան համահայկական խորհուրդ
