Արմէն Ռուստամեան
Արտասանուած խօսք` Սեպտեմբեր 2-ի հանրահաւաքին
Այսօր, Արցախի անկախութեան 34-րդ տարեդարձին մենք ազգովի կրում ենք հայ ժողովրդի եւ արցախահայութեան իրաւունքներն ու անվտանգութիւնը տարանջատելու եւ հակադրելու կործանարար քաղաքականութեան հետեւանքները:
գործող վարչախմբի մշտական քարոզը եղել է այն, որ, ըստ էութեան, հէնց այդ իրաւունքներն ու անվտանգութիւնը նոյնացնելով է, որ մեր պետութիւնը ի սկզբանէ գնացել է ոչ թէ անկախութեան, այլ դրա կորստի ճանապարհով: Եւ որդեգրուեց «անհրաժեշտ է հրաժարուել Արցախից, որ փրկենք Հայաստանը» կարգախօսը:
Հիմա արդէն անթաքոյց խոստովանում են, որ որոշակի զիջումներով կարելի էր խուսափել 44-օրեայ պատերազմից: Բայց իբր թէ Հայաստանի անկախութեան համար այս վարչախումբը փաստօրէն մտածուած մեր ժողովրդին տարել է նուաստացուցիչ պարտութեան:
Այսինքն այս վարչախումբը 44 օր գոռալով «Յաղթելու ենք», դիտաւորութեամբ հազարաւոր մեր եղբայրներին ու քոյրերին տարել է մահուան` յանուն իր համար բաղձալի պարտութեան:
Պարտութիւն, որ, ըստ վարչախմբի, մեզ պէտք էր 29.743 քառ. քմ սահմանների վրայ իրական անկախութիւն ունենալու համար: Այս տրամաբանութիւնը ընդունողներին, եթէ նրանք բանականութեան հետ կապուած խնդիրներ չունեն, մի հարց է մշտապէս հետապնդելու` բա եթէ այդպէս էր, ինչո՞ւ այդպիսի «փայլուն մարտավարութեամբ» միանգամից չկանգնեցինք այդ 29.743 քառ. քմ սահմանների վրայ, որ գոնէ հիմա էլ դրանից կորուստներ չունենայինք:
Այսինքն սա անգամ յանուն ոչնչի զոհեր չեն, այլ` յանուն ինքնաոչնչացման: Պատերազմական կանոններով սա նշանակում է անցնել թշնամու կողմը:
Ուստի, քանի դեռ այս վարչախմբի համար մեր պարտութիւնն ու կորուստներն են յաջողութեան հասնելու միջոցը, նրանք ի հեճուկս առողջ տրամաբանութեան, մեր ժողովրդին պահելու են պարտուելով ու զիջելով իբր թէ իրական խաղաղութիւն կերտելու պատրանքի մէջ, մինչեւ որ իրականութիւն դառնան թուրք-ազրպէյճանական դաշինքի անխտիր բոլոր պահանջները:
Հետեւաբար այս վարչախմբի մատուցածը իրականում ոչ թէ խաղաղութեան, այլ մեր կրած պարտութեան ամրագրման գործընթաց է:
Դրա համար հետեւողականօրէն իրականացւում է պարտուողականութեան եւ զիջողականութեան քարոզչութիւնը: Ըստ որի, բաղձալի խաղաղութեան համար կարելի է զիջել այնքան, որ ոչինչ չմնայ զիջելու, որ հակառակորդն էլ բան չունենալով քեզնից պահանջել` քեզ հանգիստ թողնի:
Սա որեւէ աղերս իրական խաղաղութեան հետ չի կարող ունենալ, որովհետեւ անիմաստ է խօսել, թէ այն կայանում է վիճելի հարցերի արդար լուծման եւ ուժերի ռազմաքաղաքական հաւասարակշռութեան պայմաններում:
Առաւել եւս անիմաստ է խօսել, որ այն ձեռք է բերուել միջազգային չափանիշներով ընթացած խաղաղ բանակցութիւնների արդիւնքում, քանզի փաստացի դրանք եղել են հանդիպումներ` յաղթածի եւ պարտուածի միջեւ, որտեղ յաղթողը պարբերաբար ցուցումներ եւ յանձնարարութիւններ է փոխանցել պարտուողին` առ ի կատարումն որպէս տնային աշխատանք:
Եւ ուրեմն, մեծագոյն խաբէութիւն է պարտութեան ամրագրման այս գործընթացի մի փուլում ձեռք բերուած զինադադարը որպէս վերջնական խաղաղութիւն մատուցելը:
Աւելի՛ն. կործանարար է լինելու լիարժէք չերաշխաւորուած զինադադարի դիմաց մեր սեփական շահերից ու իրաւունքներից հրաժարուելը:
Այսպիսի խաղաղութիւն կոչուածի անխուսափելի հետեւանքը լինելու է հայկական ինքնութեան եւ հայոց պետականութեան կորուստը, որովհետեւ խորքի մէջ հէնց մեր հայկական ինքնութիւնն ու հայոց պետականութեան առկայութիւնը չի հանդուրժում թուրք-ազրպէյճանական դաշինքը` այն համարելով որպէս գլխաւոր խոչընդոտ փանթուրանական ծրագրերի համար:
Նրանք մշտապէս հաշտ չեն եղել հայի մեր տեսակի հետ: Դրա վկայութիւնն է նաեւ այն, որ չբաւարարուելով Արցախի հայաթափումով` թուրք-ազրպէյճանական դաշինքն արդէն անցել է Արցախում հայկական հետքի ի սպառ վերացմանը:
Իսկ օգոստոսի 8-ին Ուաշինկթընում տեղի ունեցածը որպէս դարակազմիկ եւ պատմական խաղաղութեան հաստատման տօն նշողները փորձում են ապացուցել անապացուցելին, թէ խաղաղութեան առաջացած սպասումը նոյնն է, ինչ որ կայուն եւ արդար խաղաղութիւնը:
Այո՛, Ուաշինկթընում հանդիպման մասնակից երեք հոգին էլ իրենց ուզածը ստացան. Թրամփը դարձաւ Խաղաղութեան Նոպէլեան մրցանակի իրական յաւակնորդ, Ալիեւը ստացաւ իր բաւարարուած պահանջների հերթական չափաքանակը, Փաշինեանը ստացաւ խաղաղութիւն թղթի վրայ կամ աւելի ճիշդ` թղթէ խաղաղութիւն, որն ընտրութիւններին ընդառաջ իրեն օդ ու ջրի պէս պէտք է: Եւ այս ամէնի համար գին պէտք է վճարի մէկը, որն իրականում սեղանի շուրջ ներկայ չէր, եւ այդ բացական հայ ժողովուրդն էր:
Ի հարկէ ձեւական առումով հայ ժողովրդին ներկայացնողը կար, բայց նրա շահերը պաշտպանողը չկար: Այն պարզ պատճառով, որ նախորդ ընտրութիւնների արդիւնքով այս վարչախումբը բոլորովին այլ բան էր ստանձնել: Կայ նաեւ հաստատուած կառավարութեան ծրագիրը, որը վաղուց արդէն չի կատարւում:
Հիմա իրենց ընտրողներին խաբելու են, որ իրար հետ անհամատեղելի տէ ժիւրէ հաստատուած, բայց տէ ֆաքթօ կատարուող իրարամերժ այս ծրագրերը նոյնն են եւ, իրենց նոր ու աւելի հզօր մանթատ է պէտք սկսածը աւարտին հասցնելու համար: Մեր ժողովուրդը չի կարող, էլ ի վիճակի չէ կրկին խաբէութեան զոհ դառնալու: Եւ այս վարչախմբից զատ` բոլորիս պարտքն է թոյլ չտալ, որ պատրանքային խաղաղութեան սպասումը գայթակղի ոմանց` նպաստելու այս վարչախմբի իշխանութեան պահպանմանը:
Այս առումով, դարի ձեռքբերում ներկայացուող ուաշինկթընեան պայմանաւորուածութիւնների պարունակած խութերին եւ վտանգներին առաւել համապարփակ անդրադառնալու կարիք անշուշտ կայ, մանաւանդ որ առաջիկայում դեռ պէտք է բացայայտել անպատասխան հարցեր եւ անորոշութիւններ յարուցող համաձայնութիւնների թաքնուած ու խնամքով քողարկուած մասը, որն ակնյայտօրէն շատ աւելի մեծ է քան` հրապարակուածը: Եւ այդ անորոշութիւնները ինչպէս մեր դառը փորձն է յուշում, մշտապէս մեկնաբանուել է մեր շահերի դէմ եւ ուղեկցուել` մեր կողմից նորանոր միակողմանի զիջումներով:
Սակայն արդէն իսկ կարելի է արձանագրել հետեւեալը.
– Թղթէ խաղաղութեան եւ ոչնչով չերաշխաւորուած զինադադարի դիմաց իրացւում է Ազրպէյճանի պահանջների հերթական չափաբաժինը:
– Անտեսուած են Արցախում իրականացուած ցեղային զտման եւ Ցեղասպանութեան գործողութիւնների, Պաքւում ընթացող կեղծ դատավարութիւնների, այնտեղ պահուող մեր պատանդների, արցախահայութեան վերադարձի իրաւունքի եւ Հայաստանի տարածքների բռնազաւթման հետ կապուած մեր շահերից բխող բոլոր հարցերը, սակայն դրան հակառակ` Ազրպէյճանի պահանջով համաձայնեցւում են Մինսքի խմբի լուծարման, միջազգային դատարաններում մեր շահերի պաշտպանութեանն ուղղուած հայցերը յետ կանչելու հարցերը,
ինչը պէտք է Ազրպէյճանին` Արցախի հարցը փակելու, հետագայում պատասխանատուութիւնից խուսափելու եւ իրեն ապահովագրելու համար: Աւելի՛ն. Ազրպէյճանին ոչինչ չի խանգարելու` օրակարգ բերել, այսպէս կոչուած, «արեւմտեան ազրպէյճանցիների» վերադարձի հարցը, հանդէս գալ տուժողի դիրքերից եւ Հայաստանից իր տարածքները գրաւած լինելու համար` պահանջել փոխհատուցում:
– Ազրպէյճանին Հայաստանի տարածքով տրամադրւում է «անխոչընդոտ հաղորդակցութիւն», ինչն իրականում ծառայելու է «թուրանական միջանցքի» գաղափարի իրականացմանը` Հայաստանի ինքնիշխանութեան սահմանափակման հաշուին: Որպէս հետեւանք` Հայաստանը որպէս իրաւատէր կարող է կորցնել իր նշանակութիւնը եւ դառնալ աշխարհաքաղաքական շահերի բախման թատերաբեմ:
– Իրաւական անորոշութիւնները եւ թերի կարգաւորումները հակասութեան մէջ մտնելով մինչ այժմ ընդունուած երկկողմ եւ բազմակողմ միջազգային պայմանագրերի հետ` անվտանգային լրջագոյն սպառնալիքներ են առաջացնում եւ խարխլում Հայաստանի տնտեսական, պաշտպանական եւ անվտանգային համակարգերը:
Սիրելի՛ հայրենակիցներ,
Հայ ժողովրդին հատուածների բաժանելը եւ նրանց իրաւունքներն ու շահերը հակադրելը մշտապէս եղել է մեր կորուստների եւ պարտութիւնների հիմնական պատճառը:
Դժբախտաբար մենք այսօր դա տեսնում ենք արցախահայութեան հետ պատահածի օրինակով, երբ ունեցանք մի վարչախումբ, որը նպատակադրուած հակադրեց Հայաստանի ժողովրդի եւ Արցախի ժողովրդի շահերը, եւ կորուստներն իրենց սպասեցնել չտուեցին: Բայց մեր սերունդը ապրել է մի այլ ժամանակ եւս, երբ այդ իրաւունքներն ու շահերը նոյնացուած էին, եւ ձեւաւորուած էր միասնական մէկ ընդհանուր անվտանգային համակարգ:
Երբ Հայաստան-Արցախ-սփիւռք եռամիասնութեան շնորհիւ հայ ժողովուրդը ունէր ազատ Արցախ եւ ուժեղ Հայաստան ու վայելում էր իր կերտած յաղթանակների բերկրանքը: Սա է միասնութեան ծնած ուժը եւ, ահաւասիկ, այսօր` պառակտումի բերած աւերը:
Այս փորձառութեան տէր ժողովուրդը իրաւունք չունի չհաւատալու իր միասնական ուժի զօրութեանը եւ թոյլ տալու, որ իր յաղթանակները արժեզրկեն կամ այլոց վերագրեն: Ով չի տեսնում, որ դարեր շարունակ մեր ժողովրդի պայքարը մշտապէս եղել է որպէս իր տեսակի գոյութեան կռիւ, կամ անտեղեակ է իր ազգի պատմութիւնից, կամ իր իսկ տեսակը չի կարեւորում, կամ էլ պարզապէս հայի տեսակից չէ:
Հիմա էլ յանուն մեր հայկական ինքնութեան եւ հայոց պետականութեան պահպանման պայքարը այլընտրանք չունի, որովհետեւ հակառակը` Հայաստանի թուրքացումն է, իսկ այս վարչախմբի քարոզը, թէ իրենց վարած քաղաքականութիւնը միակ ճիշդն է, իրականում նպատակ է հետապնդում համոզելու հանրութեանը, որ Հայաստանի գոյութիւնը անհնար է` առանց Թուրքիայի եւ Ազրպէյճանի բարեհաճութեան:
Բայց մեր ժողովուրդը գիտի, թէ ի՛նչ աւարտ է մեզ համար ամէն անգամ ունենում այդ բարեհաճութեանն ապաւինելը. մի նոր Ցեղասպանութիւն:
Ուստի մենք այստեղ ենք` վճռականօրէն ասելու ո՛չ դանդաղ մահուան դատապարտող այս ծրագրերին: Այստեղ ենք նաեւ ասելու` այո՛, հայ ժողովուրդը կարող է եւ ունի հնարաւորութիւն` իր ինքնութիւնն ու սեփական պետականութիւնը պահպանելու: Մնում է միայն ունենալ այդ հնարաւորութիւնների տեղն իմացող եւ դրանք իրականութիւն դարձնող իշխանութիւն:
Սիրելի՛ հայրենակիցներ,
Մենք նորայայտ փրկիչների կարիքը չունենք:
Մեր միասնութեանը եւ յարատեւութեանը հասնելու լաւագոյն բանաձեւը մեզ փոխանցուել է Հայ առաքելական եկեղեցու սպասաւոր մեր սուրբ հայրերի կողմից, որն ասում է. Ազատութիւն երկրորդական բաներում, Միութիւն` կարեւոր բաներում եւ Սէր` ամէն ինչում:
Եւ ուրեմն` Միութիւն, Պայքար, Յաղթանակ:
