Կարօ Արմենեան
Մայիս 15, 2025
Մայիսի 12-ի իմ յօդուածի (https://hairenikweekly.com/?p=64065) հարցադրութեանց շրջագծին մէջ, Ա.Մ.Ն. – Իրան բանակցային գործընթացը յանկարծ կը գտնուի վճռական նոր փուլի մը նախասեմին։
Իրան հրապարակաւ պատրաստակամութիւն կը յայտնէ իր միջուկային ծրագրի բոլոր ստորոգելիները ապառազմականացնելու և ծրագիրը ենթարկելու միջազգային վերահսկողութեան խիստ նորմերուն։ Ան նաև կը խոստանայ լայնօրէն լուծարել վերամշակոուած ուրանիումի իր պաշարները։
Այս կարևոր լուրը այսօր կը հաղորդագրուի NBC News-ի կողմէ Ռիչըրտ Էնկըլի ստորագրութեամբ («Top Iranian official says Tehran would forgo highly enriched uranium in nuclear deal with Trump» NBC News, Richard Engel, May 15, 2025)։ Կարևոր է նաև այն, որ Էնկըլի յօդուածին մէջ ևս կը խօսուի այն ձգտուած մթնոլորտին մասին, որ այսօր գոյութիւն ունի Թրամփի և Նեթանիահուի միջև Իրանի բանակցութիւններու խնդրով։
Եւ անշուշտ կարելի չէ ուղիղ և չարաշուք կապ մը չտեսնել Նախ. Թրամփի այս օրերու պաշտօնական այցելութեանց (Սէուտական Արաբիա, Քաթար և Արաբական Միացեալ Էմիրութիւններ) և Իսրայէլի երէկուան խուժդուժ գործողութիւններուն միջև, ուղղուա՛ծ՝ Կազայի ժողովուրդին։ Կասկած չկայ, որ Նեթանիահու ամէն ճիգ կ՚ընէ Թրամփի դիւանագիտութիւնը Արաբիոյ մէջ վարկաբեկելու թէ՛ Արաբիոյ իր հիւրընկալներուն և թէ՛ Ա.Մ.Ն.-ի ներքին քաղաքական ուժերուն առջև։
Պառակտել խաղադա՛շտը և հակակշիռ հաստատել Ա.Մ.Ն. – Իրան բանակցային գործընթացին վրայ…Պարզ է, որ Նեթանիահու այժմ կը գործէ այս հակամարտ դիրքերէն նպատակ ունենալով պատանդ վերցնել Ա.Մ.Ն.-ի արտաքին քաղաքականութիւնը Միջին Արևելքի և Կովկասի ռազմաբեմերուն վրայ։ Վտանգը այն է, որ այս սպանիչ մրցախաղը կրնայ ի վերջոյ ապակայունացնել Ա.Մ.Ն.-ի ռազմավարութիւնը տարածաշրջանին մէջ, եթէ կարելի չըլլայ ուժեղ հակակշիռ հաստատել Նեթանիահուի վարքագծին վրայ։ Հակակշի՛ռ՝ որ տարածուի նաև Ազրպէյճանի և Թուրքիոյ վրայ։
Ուշագրաւ է նաև այն բացայայտումը, որ Թրամփ ըրաւ Ռիատի մէջ՝ շուտով Սուրիան ազատելու ամերիկեան պատժամիջոցներէն։ Հոս ևս Սուրիոյ զգայուն բեմին վրայ նախաձեռնութիւնը Թուրքիոյ և Իսրայէլի ձեռքէն հեռու պահելու և Սէուտական Արաբիոյ Գահաժառանգ Իշխանը խաղին մէջ բերելու յստակ միտում մը երևան կու գայ բացէ ի բաց «անհանգստացելով» Իսրայէլի վարչապետը…
Նկատի ունենալով վերոյիշեալը, Իրանի ներկայ քայլը (դրականօրէն ազդելու բանակցային գործընթացին վրայ) պէտք է համարել մեծապէս խոստումնալից և իմ նախորդ յօդուածի բնորոշումով՝ Ա.Մ.Ն.-ի դիւանագիտութեան ձեռքերը զօրացնող և Նեթանիահուի սադրանքը չէզոքացնող բանալի նախաձեռնութիւն։
Անշուշտ, դեռ երկար ճամբայ կայ բանակցութիւններուն առջև։ Առայժմ հանգոյցը կը մնայ հանգոյց։ Ան նոյնիսկ աւելի կը խճըճուի և կը վերածուի գորդեան հանգոյցի։ Հարց է, թէ ո՞վի վերջոյ պիտի կտրէ գորդեան այս հանգոյցը…
