Յարութ Սասունեան
Նախորդ շաբաթ հանդիպեցայ ութ էջերէ բաղկացած մտահոգիչ փաստաթուղթի մը, որ կը ներկայացուի իբրեւ «Սպիտակ փաստաթուղթ» (White Paper) եւ վերնագրուած էր` «Հայաստանի մէջ Եկեղեցի-պետութիւն յարաբերութիւններու պարզաբանում. հերքում վարչապետ Նիկոլ Փաշինեանի կրօնական հալածանքներու մասին պատմուածքին»: Ան 5 սեպտեմբեր 2025-ի թուագրութիւն կը կրէր։
Ասիկա Փաշինեանի վարչակազմին կողմէ բացայայտ փորձ է՝ արդարացնելու իր ամօթալի յարձակումները Հայ առաքելական եկեղեցւոյ վրայ` անհիմն մեղադրանքներ ուղղելով եկեղեցական առաջնորդներու եւ քաղաքական ընդդիմութեան հասցէին:
Տարօրինակ է, որ վարչապետին պատուէրով պատրաստուած այս փաստաթուղթը տեղադրուած է միայն Ուաշինկթընի մէջ գործող «Փրկեցէ՛ք հալածուող քրիստոնեաները» կազմակերպութեան կայքին մէջ: Նոյնիսկ վարչապետին կայքին մէջ չկայ անիկա: Ամենայն հաւանականութեամբ, «Սպիտակ փաստաթուղթ»-ը պատրաստած է «Մըրքըրի» (Mercury) հանրային կապերու ընկերութիւնը, զոր Հայաստանի կառավարութիւնը վարձած էր ապրիլին:
Այս քարոզչական փաստաթուղթը կը բովանդակէ շարք մը անհիմն յայտարարութիւններ Հայ առաքելական եկեղեցւոյ եւ քաղաքական ընդդիմութեան դէմ: Օրինակ` անիկա կը պնդէ, որ Փաշինեանի ընդդիմախօսները զայն կը մեղադրեն իբր թէ՝ «Հայաստանը «իսլամացնելու» նպատակով 300 հազար իսլամ ազրպէյճանցիներ բերելու միտումնաւոր ջանքեր գործադրելու մէջ»: Այս պնդումը ոչ մէկ աղբիւրով կը հաստատուի: Նոյնիսկ եթէ մէկը նման մեղադրանք ուղղած է, «Սպիտակ փաստաթուղթ»-ը զայն կը վերագրէ ամբողջ ընդդիմութեան: Միեւնոյն ժամանակ փաստ է, որ Փաշինեան բազմիցս զիջումներ կատարած է Ալիեւին, ներառեալ՝ Արցախի յանձնումը Ազրպէյճանին, Հայաստանի Հանրապետութեան տարածքի որոշ հատուածներու զիջումը, սահմանադրութեան փոփոխումը, Մինսքի միջնորդական խումբի լուծարման համաձայնութիւնը եւ պաշտպանութեան պիւտճէի կրճատումը:
«Սպիտակ փաստաթուղթ»-ը նաեւ կը պնդէ, որ՝ «Սադրիչ լեզուի եւ ապատեղեկատուութեան կիրարկումը կը վտանգէ ժողովրդավարական քննարկումները եւ կը շեղէ ուշադրութիւնը Հայաստանի ապահովական եւ կառավարման հրատապ հարցերէ»: Սակայն Փաշինեանն ու անոր զուգընկերուհին՝ Աննա Յակոբեան, ինքնին այս գործելակերպով կը զբաղին ամիսներէ ի վեր՝ իրենց Դիմատետրի էջերուն մէջ ամօթալի գրառումներ կատարելով: Բացի ասկէ՝ «Սպիտակ փաստաթուղթ»-ը կը մեղադրէ գործարար Սամուէլ Կարապետեանը «Քրեմլինի հետ անմիջական կապեր ունենալու» մէջ՝ այդպիսով արդարացնելով անոր ձերբակալութիւնը եւ հիմնաւորելով Հայաստանի մէջ անոր բազմամիլիոն տոլար արժող գործարարութիւններու բռնագրաւումը: Իրականութեան մէջ Կարապետեան պարզապէս իր աջակցութիւնը յայտնած էր Ամենայն Հայոց կաթողիկոսին: Հայաստանի վարչապետը չի յարգեր խօսքի ազատութիւնը, որ ժողովրդավարական որեւէ հասարակութեան հիմնասիւնն է:
«Սպիտակ փաստաթուղթ»-ը այլ առարկելի յայտարարութեամբ մը կը քննադատէ կաթողիկոսը` հրապարակաւ Փաշինեանի հրաժարականը պահանջելու համար, աւելցնելով. «Սակայն այդ յայտարարութիւններուն համար իրաւապահ մարմիններուն կողմէ որեւէ միջոցի չի ձեռնարկուիր»: Արդեօք անձնական կարծիք արտայայտելը յանցա՞նք կը նկատուի։
Աւելի կարեւոր է, որ «Սպիտակ փաստաթուղթ»-ը կը խեղաթիւրէ Հայաստանի սահմանադրութիւնը` յայտարարելով, թէ՝ «Փաշինեանի կառավարութիւնը կը խթանէ քաղաքական օրակարգը, որ կը շեշտադրէ քաղաքացիական գերակայութիւնը եկեղեցական հաստատութիւններուն նկատմամբ` համաձայն սահմանադրական աշխարհիկ կառավարման սկզբունքներուն»: Իրականութեան մէջ սահմանադրութիւնը կը նախատեսէ Եկեղեցւոյ եւ պետութեան տարանջատում, ինչ որ կ՛արգիլէ կառավարութեան միջամտել Եկեղեցւոյ ներքին գործերուն: Կը սխալին անոնք, որոնք կը պնդեն, որ Եկեղեցին կը խառնուի քաղաքականութեան: Հոգեւորականները ունին նոյն իրաւունքները, զորս ունի իւրաքանչիւր քաղաքացի` քուէարկել եւ առաջադրուիլ պաշտօնի մը համար: Աւելի՛ն. իւրաքանչիւր հայ, ներառեալ՝ հոգեւորականները, եթէ տեսնէ, որ քաղաքական ղեկավարները երկիրը կը տանին կործանման, հայրենասիրական պարտականութիւն ունի բարձրաձայնելու` յանուն երկրի փրկութեան:
Փաշինեան հրամայած է ձերբակալել երեք բարձրաստիճան հոգեւորականներ` իբր թէ անօրինական գործողութիւններու համար: Ան ոստիկանութիւն ուղարկած է Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածինի տարածք, իր Դիմատետրի էջին վրայ հրապարակած է իր սեռական օրկանին վերաբերեալ պոռնկագրական բնոյթի արտայայտութիւններ, խոստովանած, որ ո՛չ եկեղեցական, ո՛չ ալ քաղաքացիական կարգով ամուսնացած է, կոչ ուղղած է իր կողմնակիցներուն՝ «հաւաքուել» Էջմիածինի մէջ եւ «ազատագրել» կաթողիկոսարանը, ինչպէս նաեւ մասնակցած է պատարագին՝ մատուցուած կարգալոյծ «քահանաներ»-ուն կողմէ, որոնք կը պղծեն Եկեղեցին: Այս բոլորը արդէն բաւարար հիմք են Փաշինեանը Հայ առաքելական եկեղեցիէն հեռացնելու։
Միաժամանակ Փաշինեանի զուգընկերուհին` Աննա Յակոբեանը, իր Դիմատետրի էջին մէջ բարձրագոյն հայ հոգեւորականները բնորոշած է իբրեւ «երկրի գլխաւոր մանկապիղծներ» եւ «սեւ սքեմ հագնող մոլագար այլասերուածներ»: Ասիկա բացարձակապէս անպատշաճ ձեւ է հոգեւորականներուն դիմելու` մանաւանդ այս յերիւրանքներուն վերաբերող առանց որեւէ ապացոյց ներկայացնելու։ Անոր կատարած զրպարտութեան համար դատ կը բանային անոր դէմ, եթէ Հայաստանի դատաւորները Փաշինեանի վերահսկողութեան տակ չգտնուէին:
«Սպիտակ փաստաթուղթ»-ը ի զուր կը փորձէ յառաջ տանիլ այն, որ Փաշինեան կը հակադրուի կաթողիկոսին, բայց՝ ոչ Հայոց եկեղեցւոյ, նշելով, որ հասարակութեան վստահութիւնը բարձր է Եկեղեցւոյ նկատմամբ՝ «շուրջ 60 տոկոս, մինչդեռ անոր բարձրագոյն առաջնորդութեան նկատմամբ վստահութիւնը մեծապէս կը նուազի»։ Թէեւ 60 տոկոսի ցուցանիշը մօտաւորապէս կը համապատասխանէ իրականութեան, սակայն «Սպիտակ փաստաթուղթ»-ը որեւէ ապացոյց չի ներկայացներ, որ Եկեղեցւոյ առաջնորդութեան նկատմամբ հանրային վստահութիւնը ցած է: «Սպիտակ փաստաթուղթ»-ը չի նշեր նաեւ, որ Փաշինեանի վարկանիշը կտրուկ անկում կրած է՝ 2018 թուականին իշխանութեան գալէն 82 տոկոսէն այժմ հասնելով 10 տոկոսէն քիչ մը աւելիի։
«Սպիտակ փաստաթուղթ»-ի ամէնէն անհանգստացնող տուեալը այն է, որ անիկա, ամենայն հաւանականութեամբ, պատրաստուած է Ուաշինկթընի մէջ գործող «Մըրքըրի» հանրային կապերու ընկերութեան կողմէ: Փաշինեանի կառավարութիւնը այդ ընկերութիւնը վարձած է տարեկան 600 հազար տոլարով` Միացեալ Նահանգներու Քոնկրեսին եւ վարչակազմին մէջ Հայաստանի շահերը պաշտպանելու, ինչպէս նաեւ՝ Ազրպէյճանի ու Թուրքիոյ կողմէ վարձուած լոպիական ու հանրային կապերու կազմակերպութիւններուն հակազդելու նպատակով: Ես կ՛ենթադրեմ, որ «Մըրքըրի»-ն ներգրաւուած է այս գործին մէջ, որովհետեւ ստորագրուած պայմանագիրին մէջ կը նշուի, որ անիկա վարձուած է` «Յաճախորդին (Հայաստանի Հանրապետութիւն) ռազմավարական հաղորդակցութիւններուն եւ լրատուամիջոցներուն ծառայութիւններ տրամադրելու համար»:
Սակայն Ազրպէյճանի եւ Թուրքիոյ դէմ պայքարելու կամ Ուաշինկթընի մէջ Հայաստանի շահերը պաշտպանելու փոխարէն՝ Փաշինեան նախընտրած է հանրային կապերու ընկերութեան մեծածախս ծառայութիւնները օգտագործել Հայ առաքելական եկեղեցւոյ եւ անոր առաջնորդութեան վրայ յարձակելու համար:
