Ամերիկայի Հայ Դատի Յանձնախումբն ողջունում է Թրամփի յանձնառութիւնը՝ վերադարձնել Արցախցի փախստականներին, ազատ արձակել հայ պատանդներին եւ պաշտպանել քրիստոնեական սրբավայրերը:
-Վարչակազմը կառուցողականօրէն արձագանքում է Հայկական խմբակցութեան առաջնահերթութիւնները առաջ մղող երկկուսակցական նամակին. Հայ Դատի Յանձնախումբը կենտրոնանում է նոր յայտարարուած քաղաքականութիւնը իրական գործնական կիրառման վրայ:
ՎԱՇԻՆԳՏՈՆ, Դի. Սի. – Կոնգրեսի Հայկական Խմբակցութեան ամիսների շարունակական ճնշմանը եւ անդադար ամերիկահայութեան պաշտպանութեանը ի պատասխան՝ Թրամփ-Վենսի վարչակազմը անցեալ շաբաթ՝ աննախադէպ քայլով, յայտարարեց, որ Միացեալ Նահանգները ակտիւօրէն խրախուսում է ինչպէս Երեւանին, այնպէս էլ Բաքուին ապահովել «էթնիկ հայերի վերադարձը Լեռնային Ղարաբաղ», հաղորդում է Ամերիկայի Հայ Դատի յանձնախումբը (ANCA):
2025 թուականի սեպտեմբերի 25-ի նամակում, որը ձեւակերպում է այս նոր յայտարարուած Թրամփ-Վենսի քաղաքականութիւնը եւ որը ստորագրուել է Պետդէպարտամենտի օրէնսդրական գործերի բիւրոյի ներկայացուցիչ Փոլ Դ. Գուալեանոյի կողմից, նաեւ բացատրւում է, որ Միացեալ Նահանգները «ուշադիր հետեւում է Ադրբեջանում կալանաւորուած էթնիկ հայերի դատավարութիւններին եւ՝ նախկինում չբացայայտուած քայլով, հաստատում է, որ «Բաքւում ԱՄՆ դեսպանատան պաշտօնեաները հնարաւորութեան դէպքում մասնակցում են դատական գործընթացներին»: Գուագլիանոնէն աւարտեց՝ հաստատելով, որ Պետդէպարտամենտը շարունակում է «կոչ անել Ադրբեջանի կառավարութեանը պաշտպանել Լեռնային Ղարաբաղում գտնուող հայկական ժառանգութեան վայրերը»։
«Մենք ողջունում ենք Թրամփ-Վենսի վարչակազմի կողմից ստանձնած պարտաւորութիւնները՝ ի պատասխան Հայկական խմբակցութեան 87 անդամների կողմից ստորագրուած երկկուսակցական նամակի, եւ արդէն աշխատում ենք մեր Կոնգրեսի դաշնակիցների, կոալիցիոն գործընկերների եւ համայնքային ակտիւիստների հետ՝ այդ պարտաւորութիւնները կոնկրէտ գործողութիւնների վերածելու համար», — ասաց Հայ Դատի Յանձնախումբի գործադիր տնօրէն Արամ Համբարեանը։ «Մեր դժուարին առաջընթացը այս ճակատներից իւրաքանչիւրում՝ արցախցի փախստականներ, հայ պատանդներ եւ քրիստոնեական եկեղեցիներ, մեր յամառ առաջընթացն է մեր կոլեկտիւ դիմադրողականութեանը, մեր անսասան վճռականութեանը՝ Երեւանի անտարբերութեան եւ Ադրբեջանի ուժեղ դիմադրութեան դէմ»։
Կոնգրեսի Հայկական խմբակցութեան նամակում, որը գլխաւորել են համանախագահներ Ֆրենկ Փալոնէն (դէմոկրատ, Նյու Ջերսի), Գաս Բիլիրակիսը (հանրապետական, Ֆլորիդայ), Բրեդ Շերմանը (դէմոկրատ, Կալիֆոռնիայ) եւ Դեյուիդ Վալադաոն (հանրապետական, Կալիֆոռնիայ), ընդգծուել է. «Մենք կոչ ենք անում ձեզ ներգրաւել բոլոր կողմերին այս չլուծուած հակամարտութեան մէջ՝ ապահովելու համար բռնի տեղահանուած հայերի կոլեկտիւ, պաշտպանուած եւ արժանապատիւ վերադարձը իրենց բնիկ հայրենիք՝ Լեռնային Ղարաբաղ։ «Այս գործողութիւնը ուղղակիօրէն համապատասխանում է միջազգային իրաւունքին եւ տարածաշրջանում արդար եւ երկարատեւ խաղաղութեան հասնելուն»։ Նամակում փաստաթղթաւորւում են Ադրբեջանի կողմից 2023 թուականին Արցախի վրայ իրականացուած շրջափակման եւ ռազմական յարձակման հետեւանքները, որոնք «բռնի կերպով տեղահանեցին տարածաշրջանի 120,000 քրիստոնեա հայ բնակչութեանը»։ Այն մանրամասնում է, թէ ինչպէս յարձակումից յետոյ Ադրբեջանը «զբաղուեց քրիստոնեա հայկական մշակութային ժառանգութեան վայրերի համակարգուած ոչնչացմամբ» եւ իրականացրեց «քաղաքացիական գոյքի եւ հանրային ենթակառուցուածքների լայնածաւալ թալան եւ քանդում՝ փորձելով մերժել վերադարձի հնարաւորութիւնը»։ Միջազգային նախադէպերին յղում անելով՝ նամակում նշւում է. «Պատէրազմի պատճառով տեղահանուած բնակչութեան իրենց տները վերադառնալու իրաւունքը միջազգային իրաւունքի հիմնարար սկզբունք է»։ Այն նաեւ յղում է կատարում Արդարադատութեան միջազգային դատարանի 2023 թուականի դեկտեմբերի որոշմանը, որը պարտաւորեցնում էր Ադրբեջանին ապահովել Արցախի հայ բնակչութեան անվտանգ եւ անվտանգ վերադարձը։
Վերջին մի քանի ամիսների ընթացքում ամերիկահայերի պաշտպաններն ու կողմնակիցները Հայ Դատի Յանձնախումբի ազգային, տարածաշրջանային եւ տեղական հարթակների միջոցով ուղարկել են աւելի քան 100,000 էլեկտրոնային նամակ եւ զանգ՝ կոչ անելով օրէնսդիրներին համատեղ ստորագրել նամակը։ Բացի այդ, Հայ Դատի Յանձնախումբի Լեօ Սարգսեանն ու Մարալ Մելքոնեան Աւէտիսեան ամառային պրակտիկանտներ շաբաթական հիմունքներով այցելել են Կոնգրեսի աւելի քան 400 գրասենեակներ՝ տրամադրելով փաստագրական թերթիկներ եւ ներկայացնելով ԱՄՆ-ի կողմից աջակցուող վերադարձի իրաւունքի քաղաքականութեան օգտին փաստարկների և ցեղասպանութիւնից ազատուածների համար։ Այս առաջնահերթութիւնները նաեւ առաջ են քաշուել Հայ Դատի Յանձնախումբի 2025 թուականի սեպտեմբերին կազմակերպուած «Պաշտպանութեան օրերի» ժամանակ։
Հայկական խմբակցութեան նամակում յատուկ կոչ է արուել վարչակազմին աջակցել Լեռնային Ղարաբաղի համար Շուեյցարիայի խաղաղութեան նախաձեռնութեանը, որը Շուեյցարիայի խորհրդարանի կողմից ընդունուած դիւանագիտական միջոցառում է՝ «ստեղծելու միջազգային բանակցային հարթակ՝ հայերի անվտանգ, անվտանգ եւ միջազգային երաշխաւորուած վերադարձը միջնորդելու համար»։ Շուեյցարական նախաձեռնութիւնը ակնառու կերպով քննարկուեց յուլիսի 10-ին Կոնգրեսի միայն կանգնած դահլիճում կայացած ճեպազրոյցի ժամանակ, որին մասնակցեցին Կապիտոլիումի բլրի աւելի քան 200 աշխատակիցներ, մարդու իրաւունքների պաշտպաններ եւ քաղաքականութեան փորձագէտներ: Միջոցառմանը ելոյթ ունեցան շուեյցարացի խորհրդարանականներ Էրիխ Վոնտոբելը եւ Լուկաս Ռեյմանը, «Քրիստօնեական համերաշխութիւն միջազգային»-ի նախագահ դոկտոր Ջոն Այբները եւ ՀՀ նախկին արտգործնախարար Վարդան Օսկանեանը: Միջոցառումը բացեց կոնգրէսական Քրիս Սմիթի (հանրապետական, Նյու Ջերսի) հանրապետական աշխատակազմի տնօրէն, Թոմ Լանտոսի անուան մարդու իրաւունքների յանձնաժողովի համանախագահ Մարկ Միլոշը, իսկ ANCA-ի քաղաքականութեան տնօրէն Ալեքս Գալիցկին վարեց հարց ու պատասխանի բովանդակալից նիստը:
Նամակը ստորագրեցին Կոնգրեսի հայկական խմբակցութեան համանախագահներ Ֆրենկ Փալոնէն (դէմոկրատ, Նյու Ջերսի), Գաս Բիլիրակիսը (հանրապետական, Ֆլորիդայ), Բրեդ Շերմանը (դէմոկրատ, Կալիֆոռնիայ) եւ Դեյուիդ Վալադաոն (հանրապետական, Կալիֆոռնիայ): Նամակը ստորագրեցին նաեւ ներկայացուցիչներ՝ Գեյբ Ամոն (դէմոկրատ, Ռոդ Այլենդ), Ջեյք Աուչինկլոսը (դէմոկրատ, Մասաչուսեթս), Նանետ Դիազ Բարագանը (դէմոկրատ, Կալիֆոռնիայ), Ուեսլին:
