Ճիշտ ձեւով օգտագործենք հայոց լեզուն . . .

Օննիկ Հայրապետեան
Լեզուն հասարակական երեւոյթ է, մի դրուածք, որը ծառայում է հասարակութեան անդամներին՝ իրար հետ հաղորդակցուելու համար։ Լեզուի առնչութիւնը մարդկային մտքի հետ ուղղակի է. մարդը կարող է մտածել միայն լեզուի միջոցով՝ առանց լեզուի հնարաւոր չէ մտածել։ Ուրեմն, կարելի է ասել, որ մարդը իր մտքերը արտայայտելու համար նախ իր մտքի մէջ լուռ կերպով ընտրում է համապատասխան բառերը (լուռ խօսք), ապա այն վերածում է բանաւոր կամ գրաւոր խօսքի (արտայայտուած խօսք)։
Ինչպէս յայտնի է, լեզուի ու մտքի զարգացումը տեղի է ունենում զուգընթաց, միաժամանակ եւ փոխադարձ ներգործութեան պայմաններում։
Այլ խօսքով՝ մտքի զարգացումը ուղղակիօրէն պայմանաւորուած է լեզուի զարգացմամբ, եւ ընդհակառակը։ Որքան զարգացում է ապրում լեզուն, նոյնքան վերելք է արձանագրում միտքը։ Այսպիսով տարբեր ազգերի մօտ, ինչպէս նաեւ համայնքներում, լեզուամտածողութեան զարգացումը պայմանաւորուած է համազգային եւ տեղական մի շարք ազդակներով, որոնցից կարելի է թուել՝ աշխարհագրական, կրօնական, մշակութային, գիտական, քաղաքական, տնտեսական եւ կենցաղային պայմանների բնոյթն ու զարգացման աստիճանը։
Մեկնելով այս համոզումից՝ խիստ անհրաժեշտ եւ օգտակար է ճիշտ ու գրական բարձր մակարդակի լեզուի կիրառումը ամենուրեք՝ զանգուածային հաղորդակցութեան բոլոր միջոցներով (մամուլ, ձայնաս’իւռ, հեռուստացոյց, ինտրնետ, դպրոց, եկեղեցի, հրատարակութիւններ, հրապարակային ելոյթներ, երգեր, նաեւ ընտանեկան միջավայր, եւ այլն)։
Այսօր, դժբախտաբար, հայոց լեզուն մեր համայնքում տեղատուութեան մէջ է. մանաւանդ տեղիս հայկական շատ հեռուստաժամերից եւ այլ զանգուածային տեղեկատուութեան միջոցներից հնչում են այնպիսի խառնածին, աղաւաղուած, անճիշտ ու անմակարդակ հայերէն, որը, ոչ միայն ուսուցողական չէ, այլեւ վնասակար...
Անկասկած, ամենից առաջ մամուլն ու հաղորդակցութեան միջոցները խոշոր դեր ունեն հայոց գրական լեզուի ուսուցման ու տարածման գործում։ Այս միջոցներից առաւել կարեւոր են համարւում հեռուստածրագրերը։ Հեռուստացոյցը ինքնին մի դպրոց է, համարժէք հայկական դպրոցներին ու մասնակի դասընթացներին. այս «խօսուն տուփը» հայոց լեզուի ուսուցման ազդեցիկ միջոց կարող է լինել, եթէ այդտեղից հնչի ճիշտ, գրական ու բարձր մակարդակի հայերէն։
Չափազանց հետաքրքրական է այն պարագան, երբ նոյնիսկ ուսեալ մարդիկ եւս թոյլ են տալիս լեզուական սայթաքումներ։ Ընդհանրապէս սխալները պատահում են կամ անուշադրութեան պատճառով, կամ էլ խօսողի թերուսութեան հետեւանքով։ Ակնառու եւ աղաղակող սխալները առնչւում են հետեւեալ մի շարք պարագաների.-
- Ենթակայ եւ բայ-ստորոգեալի համաձայնութեանը, երբ յաճախ յոգնակի ենթակայի հետ գործ է ածւում եզակի բայ-ստորոգեալ, եւ ընդհակառակը (Օրինակ՝ Հեռախօսները կը միանայ ստուդիային. փոխանակ ասելու՝ Հեռախօսները կը միանան ստուդիային, եւ այլն)։
- Սխալ հոլովառութեանը, երբ կապերը տրական հոլովի հետ կիրառուելու փոխարէն գործածւում են սեռական հոլովի հետ (Օրինակ՝ իմ համար, փոխանակ ասելու՝ ինձ համար, եւ այլն)։
- Բառերի իմաստային սխալ կիրառութեանը, երբ այս կամ այն միտքը արտայայտելու համար գործ է ածւում սխալ բառ (Օրինակ՝ ապաստանութիւն բառի փոխարէն ասւում է՝ ապաստարան, եւ այլն)։
- Օտար արտայայտչական ձեւերի եւ լեզուամտածողութեան պատճէնահանումը, երբ անհատը թարգմանաբար է ձեւաւորում հայերէն արտայայտութիւնը կամ դարձուածքը (Օրինակ՝ ակնոցը հագնել, գօտին հագնել փոխանակ ասելու՝ ակնոցը դնել, գօտին կապել, եւ այլն)։
- Օտար բառերի օգտագործմանը, որը յաճախ է պատահում։
- Քերականական սխալ վերջաւորութիւնների օգտագործմանը, ինչպէս՝ եկամ, գրեցիմ Փոխանակ ասելու՝ եկայ, գրեցի, եւ այլն։
- Մի շարք այլ երեւոյթների, որոնք կապուած են հայոց լեզուի հնչիւնային համակարգի հետ, ընդ որում որոշ հնչիւններ արտաբերւում են ոչ օրինաչափական, հայերէնի հնչիւնային արժէքներին անհամապատասխան (Օրինակ՝ ա ձայնաւորի արտաբերութիւնը ա՛ հնչիւնի արժէքով, ինչպէս անգլերէնում a-ն արտասանւում է cat բառի մէջ։ Օրինակ՝ Սարգիս, Կիրակի
բառերը հնչւում են՝ Սա՛րգիս, Կիրա՛կի, եւ այլն)։
- Կան նաեւ բարբառային արտայայտութիւններ, բառերի հնչիւնային կազմի աղաւաղումներ, հոլովառութեան այլ սխալ երեւոյթներ, որոնց կարիք չենք զգում մանրամասնօրէն անդրադառնալ։
Ուրեմն, սոյն յօդուածի բուն նպատակը որեւէ մէկի քննադատելը չէ, այլ՝ միայն ուշադրութեան յանձնել մի շարք լեզուական կարեւոր հարցեր, որոնց սրբագրութեամբ կարելի է անգնահատելի ծառայութիւն մատուցել հայոց լեզուին ու մշակոյթին, ի մասնաւորի հայ մատղաշ սերնդին ու հայ համայնքին՝ կիրթ ու բարձր մակարդակի լեզու եւ լեզուամտածողութիւն մատուցելով նրանց։
Իւրաքանչիւր անհատ, որ կրողն է հայ լեզուի ու մշակոյթի, պէտք է իր սեպուհ պարտականութիւնը համարի իր մայրենի լեզուի սերտումն ու բարձր մակարդակով նրա անսխալ կիրարկումը։ Տրամաբանական չեն այն «մեղմացուցիչ յանցանաց» արտայայտութիւնները, թէ մայրենին սովորելու եւ տիրապետելու առիթ չի եղել, հայկական դպրոց չի յաճախել, հայահոծ միջավայրից հեռու է ապրել, հայ ընկերների հետ շփուելու առիթից զուրկ է մնացել, եւ բազմաթիւ նմանատիպ պատճառաբանութիւններ...
Մեծապէս ուրախալի է, որ մեծ թուով հայ անհատներ՝ բժիշկներ, իրաւաբաններ, գործարարներ եւ ուրիշներ տիրապետում են իրենց բնակած երկրի տեղական լեզուին՝ այդ լեզուով խօսում են վարժ ու գեղեցիկ։ Սակայն, երբ հերթը մայրենի լեզուին է գալիս, կաղում են՝ խօսում են խառնածին լեզուով, շատ հասարակ լեզուամտածողութեամբ, թոյլ են տալիս կոպիտ սխալներ, որոնց արդիւնքում ունկնդրողի աչքին անպատասխանատու եւ ողորմելի են թուում... Եթէ <span style="font-family: 'Sylfaen','serif'; mso-bidi-font-family: Sylfae
baseball bats, http://www.cheapbaseballbats.net/
louboutin shoes, http://www.christianlouboutinshoes.ar.com/
nba jerseys, http://www.cheapjerseys.in.net/
air jordan, http://www.cheap-jordans.net/
michaelkors.com, http://www.cheapmichaelkors.us.org/
nike outlet store, http://www.cheap-nikeshoes.com/
oakley outlet, http://www.cheapoakley.us.org/
oakley, http://www.cheapoakleysunglasses.ar.com/
oakley vault, http://www.cheap-oakleysunglasses.in.net/
ray ban sunglasses outlet, http://www.cheaprayban.com.co/
cheap shoes, http://www.cheapshoes.com.co/
burberry handbags, http://burberry.outletnow.net/
louboutin shoes, http://christian.louboutin-outlet.net/
tory burch shoes, http://toryburch.salesandals.net/
abercrombie, http://www.abercrombieand-fitch.com.co/
abercrombie kids, http://www.abercrombiefitch.us.com/
abercrombie fitch, http://www.abercrombie-kids.us.com/
air huarache, http://www.air-huarache.co.uk/
air jordan retro, http://www.airjordans.us/
retro jordans, http://www.airjordanshoes2015.com/
nike air max, http://www.airmax-2015.org/
nike air max 2014, http://www.airmax-90.org/
babyliss, http://www.babyliss-pro.net/
cheap basketball shoes, http://www.basketballshoes.com.co/
beats by dre sale, http://www.beatsbydrdre.co.com/
beats by dr dre, http://www.beatsbydre.com.co/
monster beats outlet, http://www.beats-by-dre.com.co/
beats audio, http://www.beatsheadphones.in.net/
bottega veneta, http://www.bottega.us/
burberry, http://www.burberryhandbags.net.co/
burberry, http://www.burberry-outlet.jp.net/
burberry sale, http://www.burberryoutlet.org.uk/
burberry outlet online, http://www.burberryoutlet-online.co.com/
burberry handbags, http://www.burberryoutlet-online.in.net/
cheap calvin kleins, http://www.calvinklein.co.com/
celine bags, http://www.celinebags.org/
uggs on sale, http://www.cheapuggboots.eu.com/
flat iron, http://www.chiflatiron.net.co/
christian louboutin, http://www.christian--louboutin.in.net/
louboutin, http://www.christianlouboutin.org.uk/
louboutin shoes, http://www.christianlouboutinshoes.jp.net/
coach outlet store, http://www.coachfactory-outlet.co.com/
coach factory online, http://www.coachfactoryoutletonline.co.com/
coach usa, http://www.coach-handbags.com.co/
coach outlet store online, http://www.coachoutlet-online.com.co/
coach clearance, http://www.coachoutletstore.net.co/
coach outlet store, http://www.coachoutletstore-online.com.co/
coco chanel, http://www.coco-chanelbags.com.co/
converse, http://www.converse.net.co/
gucci handbags, http://www.designerhandbagsoutlet.com.co/
sunglasses for women, http://www.eyeglassesonline.us.com/
cheap eyeglasses, http://www.eyeglassframes.us.com/
calvin klein clothes, http://www.fashion-clothing.us.com/
salvatore ferragamo, http://www.ferragamo.com.co/
ferragamo shoes, http://www.ferragamoshoes.net/
straighteners, http://www.ghdhairstraightener.com.co/
gucci shoes, http://www.gucci.me.uk/
gucci shoes, http://www.guccihandbags.com.co/
gucci outlet, http://www.gucci-outlet.in.net/
gucci shoes, http://www.gucci--outlet.com.co/
gucci outlet, http://www.guccishoes.net.co/
gucci shoes, http://www.guccishoes.us.org/
hermes bags, http://www.hermesbags.com.co/
hermes bags, http://www.hermesbirkin.com.co/
hermes birkin, http://www.hermesoutlet.net.co/
hollister clothing, http://www.hollister.us.org/
hollisterco, http://www.hollisterclothing-store.in.net/
insanity workout, http://www.insanityworkout.net.co/
iphone 5s cases, http://www.iphone-cases.us/
jimmy choo, http://www.jimmychoo.net.co/
air jordan retro, http://www.jordanretro.org/
jordan retro, http://www.jordan-shoes.com.co/
juicy couture outlet, http://www.juicycouture.com.co/
juicy couture handbags, http://www.juicycoutureoutlet.net.co/
kate spade handbags, http://www.kate-spade.com.co/
kate spade, http://www.katespade-outlet.com.co/
kate spade, http://www.kate-spades.com/
long champ, http://www.longchamp.us.org/
longchamp handbags, http://www.longchamp.com.co/
red bottom shoes, http://www.louboutin.jp.net/
louis vuitton, http://www.louis-vuittoncanada.ca/
louis vuitton outlet online, http://www.louisvuitton.jp.net/
louis vuitton uk, http://www.louis--vuitton.org.uk/
louis vuitton purses, http://www.louisvuitton.so/
louis vuitton outlet stores, http://www.louisvuittonas.com/
louis vuitton outlet online, http://www.louisvuitton-outlet.com.co/
louis vuitton outlet stores, http://www.louisvuitton-outlets.us/
marc by marc jacobs, http://www.marcjacobsonsale.com/
mcm backpack, http://www.mcm-bags.net/
mcm bags, http://www.mcmhandbags.com.co/
michael kors sale, http://www.michaelkors.so/
michael kors, http://www.michael--kors.us.com/
michael kors handbags, http://www.michaelkorsbags.us.org/
michael kors bags, http://www.michaelkorshandbags.org.uk/
michael kors outlet online, http://www.michael-kors-handbags.us.com/
michael kors outlet online, http://www.michaelkorsoutlet.ar.com/
michael kors purses, http://www.michael-kors-outlet.us.org/
michael kors clearance, http://www.michaelkorsoutlet-online.ar.com/
michael kors outlet online sale, http://www.michael-kors-outlet-online.us.org/
michael kors outlet store, http://www.michaelkorsoutletonline-sale.us.com/
michael kors outlet, http://www.michaelkors-uk.org.uk/
mont blanc pens, http://www.montblanc--pens.net/
new balance store, http://www.newbalance-outlet.org/
air max 2014, http://www.nike-air-max.us/
nike shoes, http://www.nikefactory.org/
free running, http://www.nikefree5.net/
wedding dress, http://www.weddingdressesuk.org.uk/
lululemon outlet, http://www.yogapants.com.co/
cheap ugg boots, http://www.ugg-boots.us.org/
ralph lauren outlet online, http://www.poloralphlaurenoutlet.net.co/
burberry handbags, http://www.burberryoutletonline.ar.com/
toms outlet, http://www.toms-outlet.net.co/
michael kors outlet online, http://www.michaelkors.in.net/
christian louboutin shoes, http://www.christianlouboutinoutlet.net.co/
tory burch handbags, http://www.toryburchsale.com.co/
prada handbags, http://www.pradaoutlet.com.co/
longchamp handbags, http://www.longchamp-handbags.in.net/
longchamp, http://www.longchampoutlet.com.co/
chanel outlet, http://www.chanel-bags.com.co/
true religion, http://www.truereligion-outlet.us.org/
abercrombie kids, http://www.abercrombie-and-fitch.us.com/
hollister kids, http://www.hollisterclothing.in.net/
new balance shoes, http://www.newbalance-shoes.org/
converse outlet, http://www.converse--shoes.net/
lululemon, http://www.lululemonoutlet.com.co/
nfl jerseys, http://www.nfl-jerseys.in.net/
cheap jerseys, http://www.cheapjerseys.us.org/
rolex watches for sale, http://www.rolex-watches.us.com/
replica watches, http://www.rolexwatchesforsale.us.com/
p90x3, http://www.p90xworkout.in.net/
giuseppe zanotti, http://www.giuseppezanotti.com.co/
maccosmetics.com, http://www.maccosmetics.net.co/
instyler, http://www.instyler.in.net/
mizuno running shoes, http://www.mizunorunning.net/
wholesale handbags, http://www.handbagsoutlet.com.co/
tommy hilfiger outlet stores, http://www.hilfigeroutlet.in.net/
ed hardy clothing, http://www.edhardy.in.net/
levis outlet store, http://www.levisjeans.com.co/
bcbg max, http://www.bcbgdresses.net/
bebe clothing, http://www.bebeclothing.net/
harrods london, http://www.harrods-london.co.uk/
gucci shoes, http://www.guccishoes.com.co/
polo ralph lauren outlet, http://www.ralphlaurenoutletonline.us.org/
nike running shoes, http://www.nikefree-run.net/
nike free run, http://www.nikefree-run.org.uk/
air jordan shoes, http://www.jordanrelease-dates.com/
soccer shoes, http://www.nikemercurial.net/
nike roshe run, http://www.nikerosherun.us/
nike outlet, http://www.nikestore.us/
north face backpacks, http://www.northface.us.org/
north clearance, http://www.northfaceoutlet.com.co/
cheap oakley sunglasses, http://www.oakleyoutlet.us.org/
oakley sunglasses, http://www.oakley-sunglasses.us.org/
oakley outlet, http://www.oakleysunglassescheap.in.net/
oakley vault, http://www.oakleysunglassesoutlet.com.co/
rolex watches for sale, http://www.omegawatches.us.com/
pandora rings, http://www.pandora-charms.org.uk/
pandora jewelry, http://www.pandorajewelry.com.co/
ralph lauren outlet online, http://www.polo-outlets.com/
prada shoes, http://www.pradahandbags.net.co/
prada handbags, http://www.pradahandbags.com.co/
prada outlet, http://www.pradashoes.com.co/
polo ralph lauren, http://www.ralph-lauren.org.uk/
polo ralph lauren outlet, http://www.ralphlaurenoutlet.us.com/
ralph lauren uk, http://www.ralphlauren-outlet.org.uk/
polo ralph lauren outlet, http://www.ralphlaurenoutletonline.com.co/
ralph lauren outlet, http://www.ralphlaurenoutletonline.in.net/
polo outlet online, http://www.ralphlaurenpolo.in.net/
ray ban outlet, http://www.ray-ban-outlet.us.com/
ray ban sunglasses, http://www.raybans.us.org/
ray bans, http://www.rayban-sunglasses.org.uk/
ray-ban sunglasses, http://www.rayban-sunglasses.us.org/
ray ban outlet, http://www.raybansunglassesoutlet.net.co/
ray ban outlet, http://www.raybanwayfarer.in.net/
replica louis vuitton, http://www.replicahandbags.com.co/
rolex watches for sale, http://www.replicawatches.us.com/
jordan 11, http://www.retro-jordans.com/
replica watches, http://www.rolex-watches.me.uk/
nike roshe, http://www.rosherun.org.uk/
nike roshe, http://www.rosheruns.us/
ferragamo outlet, http://www.salvatoreferragamo.in.net/
indoor soccer shoes, http://www.soccer-shoes.org/
baseball bats, http://www.softball-bats.us/
supra footwear, http://www.suprashoe.net/
swarovski crystal, http://www.swarovskicrystal.com.co/
swarovski crystals, http://www.swarovskijewelry.com.co/
swarovski uk, http://www.swarovski-uk.org.uk/
north face outlet, http://www.the-northface.com.co/
north face jackets, http://www.the-northface.in.net/
the north face, http://www.thenorth-face.org.uk/
north face outlet, http://www.thenorthface.us.org/
north face outlet, http://www.thenorthfacejackets.in.net/
thomas sabo uk, http://www.thomassabo-uk.org.uk/
tiffany and co, http://www.tiffanyandco.net.co/
tiffany jewelry, http://www.tiffanyjewelry.us.org/
timberland outlet, http://www.timberlandboots-outlet.net/
timberland shoes, http://www.timberland-shoes.com/
tommy hilfiger bags, http://www.tommyhilfiger.net.co/
tommy hilfiger bags, http://www.tommy-hilfigeroutlet.com/
toms shoes outlet, http://www.tomshoesoutlet.com/
toms shoes outlet, http://www.toms-outlet.in.net/
tom's shoes, http://www.toms-shoes.com.co/
tory burch shoes, http://www.tory-burch-outlet.in.net/
tory burch shoes, http://www.tory-burchoutlet.us.com/
true religion jeans, http://www.true-religion.com.co/
true religion, http://www.truereligionjeans.net.co/
true religion jeans outlet, http://www.truereligion-outlet.com.co/
ugg, http://www.uggaustralia.net.co/
ugg australia, http://www.uggboots.net.co/
uggs, http://www.uggbootsclearance.com.co/
ugg boots clearance, http://www.uggsonsale.com.co/
uggs on sale, http://www.uggsoutlet.com.co/
coach outlet store, http://www.uptocoachoutlet.com/
vans outlet, http://www.vansshoes.us/
Ձեր մեկնաբանութիւնը